De mondialisering in nauwe schoentjes

Opinie

De mondialisering in nauwe schoentjes

De mondialisering in nauwe schoentjes
De mondialisering in nauwe schoentjes

Waar vroeger de ongelijkheid vooral peilloos diep was tussen landen, groeit ze nu binnen landen. Daardoor is ze zichtbaarder en kan ze voor meer spanningen zorgen, schrijft John Vandaele in zijn jongste boek "De stille dood van het neoliberalisme".

[John Vandaele neemt deel aan het MO*debat op 7 oktober op Het Andere Boek: www.hetandereboek.com]
Er vloeide het voorbije decennium al heel wat inkt over de mondialisering. Vandaag zien we helderder dan enkele jaren geleden dat de vraag of die mondialisering goed is voor “de mensen” om een genuanceerd antwoord vraagt.
Mondialisering biedt ontwikkelingslanden die er weten op in te spelen kansen: hun welvaart, gemeten aan de hand van het aloude BNP, neemt sneller toe dan in de rijke landen. Zelfs het inkomen per hoofd stijgt er sneller en dus dempt de mondialisering enigszins de Noordzuidkloof. Maar inkomens per hoofd blijven abstracties. In de praktijk zagen we dat de binnenlandse inkomensongelijkheid in bijna alle landen toeneemt.
Mondialisering is daarvan niet de enige maar wel een belangrijke oorzaak. In het boek breng ik de invloed van de mondialisering op de Belgische inkomensverdeling in kaart. Besluit: er zijn landen waar het effect sterker speelt, maar ook hier draagt mondialisering bij tot dualisering. Dat wordt vooral zichtbaar als je de woonkost in rekening brengt: huurders houden vandaag na betaling van hun huur 500 euro minder koopkracht over dan in 1976.
Waar vroeger de ongelijkheid vooral peilloos diep was tussen landen, groeit ze nu binnen landen. Daardoor is ze zichtbaarder en kan ze voor meer spanningen zorgen. Als dat zo doorgaat, ebt de steun voor mondialisering weg, zeker in de rijke landen. Opinie-onderzoek leert dat het nu al zo ver is.

Mondialisering betekent ook de wereldwijde verspreiding van het westerse ontwikkelingsmodel en de daarbij horende milieuvervuiling. Die neemt nu zo’n omvang aan dat ze dragende ecosystemen als het klimaat aantast. Zowel de ongelijkheid als de milieuproblemen kunnen niet worden opgelost door “meer markt” te creëren, het adagium van het neoliberalisme. Eens te meer zal juist de overheid het kapitalisme tegen zichzelf in bescherming moeten nemen. Fiscaliteit wordt een cruciaal instrument. Ik ben er van overtuigd dat de mondialisering roder en groener moet worden, of ze komt onder steeds grotere druk.

De mantra van goed bestuur, die weerklinkt van Vlaanderen tot op de Wereldbank, bevestigt dat net de overheid -toch altijd het zwarte schaap van het neoliberalisme- in feite onmisbaar is om de problemen van de wereld op te lossen. Afrika toont misschien nog het duidelijkst dat ontwikkeling onmogelijk is zonder goed bestuur.
Op wereldniveau betekent goed bestuur democratisering van de internationale instellingen. Die zullen hun relevantie verliezen als de ontwikkelingslanden er niet meer macht krijgen. Dan belanden we terug in de jungle van het recht van de sterkste. Cruciaal daarin is de evolutie in de Verenigde Staten. Als er in Washington geen beter want democratischer bestuur komt, zal de wereld daar last van hebben.
Zelfs Al Gore schrijft nu dat de democratie in de VS ernstig is aangetast, onder meer omdat we de tv aan de commercie hebben overgelaten. Als de VS opnieuw een regering van, door en voor het volk krijgen, wordt de hele wereld daar beter van.
De stille dood van het neoliberalisme, John Vandaele, Houtekiet 2007. 200 blzn. ISBN 978 90 5240 973 3