"The future we want"

De toestand is ernstig en bijna hopeloos

Het gaat niet de goede kant uit met de wereld. De crisis heeft het voorbije jaar nog dieper gesneden, in Zuid-Europa maar ook in eigen land. Dagelijks hebben we de nodige porties onheilstijdingen gekregen, niet alleen van het economisch-financiële debacle, maar ook over de sociale desintegratie die zich doorzet, de groeiende onverdraagzaamheid en steeds meer mensen voor wie de toekomst uitzichtloos leek.

De beelden van politierepressie bij de betogingen in Madrid en Athene projecteerden ons enkele decennia terug in de tijd, naar een tijdperk waarvan we dachten dat het voorgoed was afgesloten. Het groeiende racisme dat in crisistijd de kop opsteekt, als een archetype in de mens, die steeds weer op zoek gaat naar een zondebok en niet in staat lijkt tot bredere en meer fundamentele analyses. En opportunistische politici, steeds weer, die daar garen uit spinnen en teren op die negatieve gevoelens.

En hoe meer de crisis zijn beslag krijgt, hoe dieper de kloof gaapt tussen arm en rijk, een schaamteloze kloof die we niet hebben kunnen dichten. De oude wereld valt aan diggelen en in het puin en het stof is het moeilijk nieuwe einders te ontwaren.

+ 4°C

In beslag genomen door die concrete, dagelijks voelbare problemen, is het klimaatprobleem het voorbije jaar nog verder weggedeemsterd, alle wetenschappelijke gegevens ten spijt. Twee alarmerende rapporten die kort voor de klimaatconferentie van Doha verschenen, een van de Wereldbank, opgemaakt door het Potsdam Institute for Climate Impact Research en een van PriceWaterhouseCoopers, benadrukten nog eens de ernst van de zaak.

We zijn goed op weg naar een opwarming die makkelijk kan oplopen tot 3,5 of 4°C en de mogelijke consequenties zijn haast niet te overzien. Zorgwekkender is echter het feit dat die wetenschappelijke kennis weinig of geen invloed heeft op beleidsbeslissingen en niet de nodige urgentie oproept om tot dwingende maatregelen over te gaan. De instellingen die ons besturen zijn wel in staat om complexe systemen uit te denken zoals emissiehandel of berekeningen van de CO2-waarde van de bossen en de monetaire waarde die dit alles voorstelt, maar de betrokken politici missen de visie en de daadkracht om het concurrentiedenken te overstijgen en zo een fatale dreiging gezamenlijk te verslaan. Alsof de mensheid effectief biologisch gedetermineerd is en ons geen ander lot beschoren ligt dan met open ogen de ondergang tegemoet te lopen, net zoals de bewoners van Paaseiland.

Er wordt immers zonder verpozen doorgegaan op het pad van de fossiele brandstoffen, met steeds meer projecten voor onconventionele oliewinningen in de diepe oceanen en in de Canadese teerzanden, en met fracking voor schaliegas. Alsof er nooit enige melding geweest is van het verband tussen klimaatwijziging en fossiele brandstoffen.

Banken gered, klimaat niet

Intussen eisen extreme weersomstandigheden steeds meer slachtoffers. Toen de orkaan Sandy New York aandeed schrok de wereld even op. De tientallen doden die enkele dagen voordien in Haïti waren gevallen, konden op minder belangstelling rekenen. Net zoals de slachtoffers van de tyfoon die huishield in de Filipijnen en daar de economische activiteiten grondig in de war stuurde.

‘14.000 hectare bananenplantages zijn platgeslagen in Compostela Valley en Davao del Norte. Het verlies van de productie wordt geschat op 567 miljoen kilo bananen’, schrijft Arnold Van den Broeck, Broederlijk Delen medewerker vanuit de Filipijnen. ‘Dit zal zeker gebruikt worden om mensen al dan niet tijdelijk te ontslaan. Als er meer tyfoons komen in Mindanao in de komende jaren, is dit mogelijks het begin van het einde van Mindanao als belangrijke bananenproducent.’ En toch volstond zo’n rampspoed niet om de rijke landen in Doha onder druk te zetten om over de brug te komen met de beloofde klimaatfinanciering.

Hoe meer de crisis zijn beslag krijgt, hoe dieper de kloof gaapt tussen arm en rijk, een schaamteloze kloof die we niet hebben kunnen dichten.

The future we want

Ook de VN-top van Rio+20 toonde nog eens hoe zwak de ambities van de wereldgemeenschap zijn om echt een nieuwe weg in te slaan. Het slotdocument, met de ronkende titel “The future we want”, mist elke visionaire kracht en bevlogenheid.

Met onze Vlaamse politici is het niet beter gesteld. Enkele maanden na Rio+20 kwam onze minister Schauvliege op het idee om uitgerekend de duurzaamheidsambtenaren af te schaffen. En onlangs opende minister-president Kris Peeters een tweedaags seminarie van Vito met een zelfvoldane speech over wat Vlaanderen allemaal doet en nog zal doen op het pad voor duurzame ontwikkeling, terwijl dat eigenste Vito eerder een studie publiceerde waarin duidelijk werd hoe moeilijk Vlaanderen het zal hebben en hoe de geplande inspanningen te kort schieten om tegen 2020 de nodige emissiereducties te halen.

Uitgerekend op dezelfde dag werd op een seminarie in Gent aangetoond hoe de aanpassingswerken aan de Belgische kust ondermaats zijn om de te verwachten stijging van de zeespiegel te bufferen. ‘De burgers zijn niet bereid te betalen voor klimaatbeleid en dus opteren de politici daar ook niet voor’, is de verklaring van Yvo De Boer, gewezen voorzitter van de VN-klimaatconventie en momenteel adviseur bij KPMG. Het kan zijn. Misschien moeten we duidelijker laten weten aan onze politici hoe erg we hun laks en incoherent klimaatbeleid vinden.

Militanten van een nieuwe beschaving

Maar de nacht is het donkerst net voor zonsopgang. Nu de crisis echt goed is doorgedrongen, zien we ook her en der mensen in beweging komen. We zagen dat eerder al, in Latijns-Amerika bijvoorbeeld. Argentinië kende na de crash zijn “bezette fabrieken”, de ruilsystemen en alternatieve munten. In Bolivia is het volk de voorbije jaren, ook met Evo Morales aan de macht, niet opgehouden met voettochten te houden om de druk op de regering op te voeren.

Her en der is ook hier eenzelfde klimaat waarneembaar van mensen die weerstand bieden aan de zuigkracht van de negatieve spiraal. Lang geleden dat er in Vlaanderen nog zoveel gedebatteerd en geopinieerd werd. Mensen nemen initiatief, zoeken nieuwe verbanden, proberen nieuwe vormen van collectiviteit, organiseren transitiefestivals, knutselen aan klimaatneutrale steden, moestuinieren, innoveren en combineren. We zijn nog niet aan de grote doorbraak, maar het zijn kiemen van een nieuwe cultuur die aandacht, zichtbaarheid en kansen verdient.

Op 1 december vierde MO* haar tiende verjaardag met een “feest van de toekomst”. Het was een avond waarin de veerkracht en de daadkracht van mensen centraal stond, een feest tegen het cynisme en tegen het ter plaatse trappelen. Een feest met veel jong volk dat zin heeft in de toekomst. Laat ons werk maken van die toekomst, van een nieuw model dat begeestert, dat levensvreugde, kwaliteit en vervulling geeft aan mensen in Zuid en Noord en tegelijk de planeet respecteert als de grond van ons bestaan.

Op het MO* feest noemde de Braziliaanse milieu-activiste, ex-minister en ex-presidentskandidate Marina Silva dat “militanten van een nieuwe beschaving”. Laat ons daar in de nieuwe kalendercyclus die na 21 december is ingezet, werk van maken.