Kunduz: ‘Zelfs oorlog heeft regels’

Op zaterdagochtend werden patiënten en medewerkers van Artsen Zonder Grenzen gedood in Kunduz, Afghanistan. Zij voegden zich bij de ontelbare aantallen mensen wereldwijd die omkwamen in conflictgebieden en af werden gedaan als ‘bijkomende schade’ of als ‘onvermijdelijk gevolg van oorlog’. Er zijn echter geen ‘vergissingen’ onder internationaal humanitair recht, het gaat om intentie, feiten en motieven.

De Amerikaanse aanval op ons ziekenhuis in Kunduz zorgde voor het grootste verlies van mensen door een luchtaanval in de geschiedenis van onze organisatie. Tienduizenden mensen in Kunduz kunnen bovendien niet meer rekenen op medische zorg op het moment dat dit het hardst nodig is. Vandaag zeggen we: genoeg. Zelfs oorlog heeft regels.

‘Juist omdat het aanvallen van ziekenhuizen in oorlogsgebieden verboden is, mochten we aannemen dat we bescherming genoten.’

In Kunduz verbrandden onze patiënten levend in hun bedden. Artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners van Artsen Zonder Grenzen kwamen om het leven in hún ziekenhuis. Onze mensen moesten hun eigen collega’s opereren. Een van onze artsen stierf op een geïmproviseerde operatietafel – een kantoorbureau – terwijl zijn collega’s zijn leven probeerden te redden.

Vandaag eren wij de mensen die omkwamen bij deze gruwelijke aanval. En we eren onze medewerkers die doorgingen met het behandelen van gewonden terwijl ze hun collega’s zagen sterven en hun ziekenhuis zagen branden.

Dit was niet alleen een aanval op ons ziekenhuis – het was een aanval op de Conventies van Genève. Dit kan niet getolereerd worden. De conventies bepalen de regels van oorlog en zijn opgesteld om burgers in conflictgebieden te beschermen – ook patiënten, medisch personeel en ziekenhuizen. De conventies brengen enige menselijkheid in een onmenselijke situatie.

De Conventies van Genève vormen niet alleen een abstract juridisch kader – ze maken het verschil tussen leven en dood voor medische teams op de frontlinie. Ze maken het mogelijk dat patiënten veilig zijn in onze medische voorzieningen en dat wij hen medische zorg kunnen geven zonder doelwit te zijn.

Juist omdat het aanvallen van ziekenhuizen in oorlogsgebieden verboden is, mochten we aannemen dat we bescherming genoten. En toch zijn tien patiënten, waaronder drie kinderen, nu dood. Toch zijn onze collega’s nu dood.

De feitelijke omstandigheden rond deze aanval moeten onafhankelijk en onpartijdig onderzocht worden, zeker gezien de inconsistente verklaringen over de gebeurtenis door de Amerikaanse en Afghaanse overheden. We kunnen niet rekenen op interne militaire onderzoeken door de Verenigde Staten, NAVO en Afghanistan om de waarheid boven tafel te krijgen.

‘Als artsen vechten we voor onze patiënten. We hebben jullie, het publiek, nodig om achter ons te gaan staan.’

Daarom kondigen wij vandaag aan dat wij aandringen om een onderzoek naar de aanval in Kunduz door de Internationale Humanitaire Fact-Finding Commissie (IHFFC). Het bestaan van de commissie is opgenomen in de protocollen van de Conventies van Genève en is het enige permanente orgaan dat specifiek is opgezet om schendingen van internationaal humanitair recht te onderzoeken. We vragen landen die de Conventies hebben ondertekend om de commissie te activeren, om de waarheid boven tafel te krijgen en de beschermde status van ziekenhuizen in conflictgebieden te bevestigen.

Hoewel het bestaan van de commissie in 1991 is vastgesteld, is de commissie nooit gebruikt. Het activeren van de IHFF-commissie voor een onderzoek vereist de steun van één van de 76 ondertekenende lidstaten. Overheden zijn tot nu toe te beleefd of te bang geweest om een precedent te scheppen. Maar het middel bestaat, en het is tijd dat het in actie komt.

Het is onacceptabel dat landen zich verschuilen achter een herenakkoord en zo een klimaat van straffeloosheid scheppen. Het is onacceptabel dat het bombarderen van een ziekenhuis en het doden van patiënten en medewerkers weggezet wordt als bijkomende schade of als een vergissing.

Vandaag vechten we voor het respecteren van de Conventies van Genève. Als artsen vechten we voor onze patiënten. We hebben jullie, het publiek, nodig om achter ons te gaan staan. Samen moeten wij uitschreeuwen: zelfs oorlog heeft regels.

Joanne Liu is internationaal voorzitter van Artsen Zonder Grenzen. Ze gaf deze speech tijdens een persconferentie in Genève vandaag (7 oktober).