“‘‘Niet elke president krijgt een vliegtuig’’

Na de ondertekening van een wapendeal van 142 miljard dollar (107 miljard pond) zei Donald Trump dat de Amerikaanse band met Saoedi-Arabië ‘krachtiger dan ooit’ was. Hij was naar verluidt ook zeer verheugd over het geschenk dat hij kreeg: een privéjet uit Qatar.

De deals krijgen veel aandacht, maar het zijn maar de laatste ontwikkelingen in een lange geschiedenis van Golfmonarchieën die de architectuur van de Amerikaanse wereldmacht helpen versterken. En hoewel de zes Golfstaten (Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit, Qatar, Bahrein en Oman) recent zijn begonnen hun energie- en handelsbetrekkingen meer naar het oosten te verleggen – met name richting China – blijven ze diepgeworteld in de door de VS geleide financiële orde.

Amerikaanse dominantie

Zoals ik in mijn recente boek Crude Capitalism onderzoek, speelden de Golfstaten een cruciale rol in de opkomst van de Amerikaanse wereldwijde economische dominantie.

Naarmate olie in de tweede helft van de 20ste eeuw de dominante fossiele brandstof werd, genereerden de genationaliseerde petroleumindustrieën in de Golf enorme inkomsten. Een groot deel daarvan werd terug geïnvesteerd in de Amerikaanse financiële markten, met name in staatsobligaties (in wezen een langlopende lening aan de Amerikaanse overheid). Dat gaf de VS toegang tot goedkoop buitenlands kapitaal en versterkte de wereldwijde dominantie van de dollar.

Simpel gesteld: de Golfstaten waren geen marginale factor voor de groeiende financiële macht van de VS – ze leverden een essentiële bijdrage.

Die regeling omvatte ook een politieke overeenkomst: Amerikaanse militaire bescherming voor de Golfmonarchieën in ruil voor investeringsstromen en energiestabiliteit. Het resultaat was een netwerk van Amerikaanse militaire bases in de regio en een sterke verbondenheid tussen autoritaire Golfregimes en westerse strategische belangen.

Verschuiving naar Azië

Maar de afgelopen twee decennia is er veel veranderd. De opkomst van China als wereldwijd industrieel centrum heeft geleid tot een enorme toename van de olieconsumptie, waardoor de olie-export vanuit de Golf is verschoven, van de VS en West-Europa naar China en Oost-Azië.

Dat ging gepaard met een veel sterkere onderlinge handelsafhankelijkheid en een enorme toename van Chinese investeringen in de Golfregio. In 2005 was China nog goed voor 9 % van de import uit de Golfregio – nu is dat ruim 20 procent, terwijl het aandeel van de VS en de EU is gedaald van 45 naar 16 %. China heeft de VS onlangs ook ingehaald als grootste buitenlandse investeerder in Saoedi-Arabië.

Vanuit Peking gezien is de Golfregio een cruciale levensader voor energie. Vanuit de Golfregio is de aanhoudende Chinese vraag naar olie, gas en petrochemicaliën een essentieel onderdeel van de economische toekomst.

Buiten Canada en financiële centra zoals Londen en Ierland is de Golf nu de grootste buitenlandse investeerder op de Amerikaanse aandelenmarkt.

Op dit moment ziet die economische situatie er vrij robuust uit. In 2024 hadden de Golflanden ongeveer 800 miljard dollar aan buitenlandse reserves (vreemde valuta en andere activa) - meer dan India of Zwitserland. Hun staatsinvesteringsfondsen beheren nog eens 4900 miljard dollar aan activa. Het particuliere vermogen, inclusief dat van regerende families, bedroeg in 2022 maar liefst 2800 miljard dollar en dat zal naar verwachting stijgen naar 3500 miljard in 2027.

Een groot deel van dat geld wordt in eigen land geïnvesteerd, in sectoren zoals infrastructuur, vastgoed en hernieuwbare energie. Maar een verbazingwekkend bedrag stroomt rechtstreeks naar de Amerikaanse markten.

Olie is terug

Volgens cijfers van het Amerikaanse ministerie van Financiën is het totale bezit van de Golfstaten aan Amerikaanse effecten (obligaties, aandelen en bedrijfsschulden) gestegen van 611 miljard dollar in 2017 tot meer dan 1000 miljard dollar in 2024. Buiten Canada en financiële centra zoals Londen en Ierland is de Golf nu de grootste buitenlandse investeerder op de Amerikaanse aandelenmarkt.

Een andere route waarlangs het vermogen van de Golfstaten terugstroomt naar de VS is via militaire aankopen. Volgens het Stockholm International Peace Research Institute waren de Golfstaten tussen 2019 en 2023 goed voor 22 % van de totale wereldwijde wapenimport – meer dan welke andere regio ter wereld.

De VS leveren de overgrote meerderheid van die wapens. Op die manier ondersteunen de uitgaven van de Golfstaten de Amerikaanse militaire industrie, en in ruil daarvoor raken de staten nauwer verbonden met de Amerikaanse krijgsmacht.

Focus van bezoek

Die sterke militaire, financiële en strategische banden helpen de werkelijke focus van Trumps bezoek aan de Golfstaten te verklaren.

Een groot deel van de gesprekken zal gefocust hebben op de enorme investeringsbeloftes van Golfstaten aan de VS – waaronder de belofte van Saoedi-Arabië om tot 600 miljard dollar te investeren en de toezegging van de VAE om over tien jaar 1400 miljard dollar te investeren.

En die beloftes weerspiegelen een bredere agenda die betrekking heeft op het uitbreiden van deals in kunstmatige intelligentie, kritieke mineralen, energie-infrastructuur en geavanceerde productie.

Trumps reis naar de regio ging dus niet alleen over privéjets en spektakel, maar ook over de blijvende relevantie van een structurele relatie die essentieel is voor de Amerikaanse macht, en een verdieping van de financiële integratie tussen de Golf en de VS.

Want zelfs als de Golfstaten hun energiestromen meer naar het oosten verleggen, blijven ze diep verbonden met de Amerikaanse financiële wereld, de Amerikaanse wapenindustrie en Amerikaanse belangen. In een tijdperk van afnemende Amerikaanse werelddominantie – en mogelijk een diepere clash met China – is dat wat er echt op het spel stond tijdens de reis.

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.