Ons bange Europa in een bange wereld

Cijfers zijn maar getallen, je herkent er de mens niet in. Toch pleit MO*-journaliste Tine Danckaers voor meer cijfers, ook als ze over vluchtelingen gaan.

  • © Tania Karas/UNHCR Idomeni, Griekenland, aan de grens met Macedonië © Tania Karas/UNHCR
  •  © UNHCR/Achilleas Zavallis Idomeni, Griekenland, aan de grens met Macedonië © UNHCR/Achilleas Zavallis
  • Ggia (CC BY-SA 4.0) Aanmeren aan het eiland in Lesbos in Griekenland Ggia (CC BY-SA 4.0)
  • Bwag (CC BY-SA 4.0) Vluchtelingen in Wenen willen de trein op richting Duitsland Bwag (CC BY-SA 4.0)

Mijn tienerdochters rollen intussen met de ogen als vluchtelingen nog maar eens een item op het radionieuws vormen. Zelfs in zwoele komkommertijden.

Niet dat mijn dochters tegen vluchtelingen zijn, ze hebben gewoon weinig op met het grossieren in onheilspellende berichten over “die onbestemden”. Ze zijn geen voorstanders van het bange Europa, vinden dat ze al genoeg angsten om dragen hebben. En anders dan de gewone Samirs en Selma’s van vlees en bloed die ze kennen, lijken nieuwsvluchtelingen vaak alleen maar voor problemen en paniek te zorgen.

‘Er zijn de media, er is de politiek, en er is mijn leven zoals het is. Soms lijken die drie realiteiten in compleet andere richtingen te bewegen’, zo zei iemand onlangs tegen me. We praatten over starende zwemmers, losse handjes op festivals, stoere politieke betogen, ijzeren wetten van waarden en normen. We noemden vrienden en kennissen die we allang geen vluchtelingen meer noemen en die we niet herkennen in de beeldvorming, die we vaak te hysterisch, te West-Europees en te cijfermatig vinden.

 © UNHCR/Achilleas Zavallis

Idomeni, Griekenland, aan de grens met Macedonië

Wie “schaft es” het meest?

Om het over cijfers te hebben en meteen schaamteloos een open deur in te trappen: het zijn maar getallen. We weten dat statistieken over mensen nog minder dan een minuscuul deel van de individuen erachter weergeven. En toch, omdat getallen en tabellen onze realiteit en onze begripsvorming zouden moeten ordenen, valt er niet aan te ontsnappen.

Ik pleit zelfs voor meer cijfers. Ik wil ze naast de menselijke verhalen: de cijfers die van verder komen dan van onze nationale of zelfs die van de Europese statistiekenbureaus. Het is vooral zaak om – in ons bange Europa – die cijfers genoeg vast te nemen, om te draaien en in een mondiaal licht te plaatsen. Kwestie van onze bestaansmiddelpunten met minder hysterie en meer nuance te bekijken.

Het is vooral zaak om – in ons bange Europa – die cijfers genoeg vast te nemen, om te draaien en in een mondiaal licht te plaatsen

Laat ons beginnen met het land waar het een jaar geleden begon: Merkels land. Daar registreerde het BAMF, het federale bureau voor migratie en vluchtelingen 1 miljoen 90.000 asielzoekers, waarvan de meeste afkomstig zijn uit Syrië, Irak en Afghanistan. Dat betekent dat Duitsland inderdaad een fikse duit in het wereldwijde opvangbeleid voor vluchtelingen doet.

Maar ondanks Merkels gelauwerde (èn verguisde) drie woorden doet haar land het niet beter dan Turkije, Pakistan en zelfs het piepkleine en arme Libanon. Die drie vormen met respectievelijk 2,5 – 1,6 – 1,1 miljoen vluchtelingen op hun grondgebied de mondiale top drie van landen die de meeste vluchtelingen opvangen.

Wat we ook snel lijken te vergeten: niet de Europese regio, maar de sub-Sahararegio vangt de meeste vluchtelingen op, voornamelijk Somaliërs, Zuid-Soedanezen, Congolezen, Soedanezen en Centraal-Afrikanen. De Europese regio komt, eerlijkheidshalve, meteen daarna, maar hierin zijn bijvoorbeeld ook niet-Europese lidstaten als Turkije en Rusland (goed voor 314.500 vluchtelingen) meegeteld. En laat dit nu net twee landen zijn die we niet als Europees beschouwen.

Europa, vooral West-Europa, mag dan nog een flink deel voor rekening nemen als het neerkomt op de opvang van vluchtelingen, maar er zijn nog andere realiteiten.

Bwag (CC BY-SA 4.0)

Vluchtelingen in Wenen willen de trein op richting Duitsland

Meer dan 1 miljoen

In een recent VN-rapport over gedwongen vluchtelingen las ik het volgende: “Als alle mensen die gedwongen op de vlucht zijn een land zouden hebben, dan zou hun staat de 21e grootste in de wereld zijn.” En nog: “Met hun 65.3 miljoen overstijgen mensen op de vlucht – voor onder meer conflicten, geweld, mensenrechtenschendingen – de totale bevolking van heel het Verenigd Koninkrijk.”

Daarbinnen vormen Syriërs en Irakezen de grootste vluchtelingengroepen. De gevolgen van de conflicten in hun landen hebben Europa intussen bereikt, vormgegeven door de grote groepen vluchtelingen. Maar nog steeds blijven Syrische en Iraakse vluchtelingen vooral in eigen regio opgevangen.

Veel minder zichtbaar in de Europese media zijn de talloze gedwongen vluchtelingen die andere routes dan die naar Europa nemen

Minder zichtbaar in de Europese berichtgeving, zijn echter de Somaliërs. Na de Syriërs en Irakezen vormen zij de derde grootste groep gedwongen vluchtelingen. En nog veel minder zichtbaar zijn de talloze gedwongen vluchtelingen die andere routes nemen. Niet alle wegen leiden naar Europa. Vanuit Centraal-Amerika leiden de wegen waarlangs mensen bendeoorlogen en armoede ontvluchten naar de Verenigde Staten, een onderbelichte vluchtelingencrisis.

En aan het gloednieuwe vredesverdrag in Colombia gaat een vluchtelingencrisis vooraf die nog lang zal nazinderen. Volgens de VN zijn niet minder dan 6,7 miljoen mensen in de Andesregio ontheemd, 13 procent van de totale bevolking. Colombianen die naar Venezuela vluchtten, zijn er intussen aan voor de moeite. Want ook daar is, als gevolg van de humanitaire crisis, een exodus van Venezolanen aan de gang.

Ggia (CC BY-SA 4.0)

Aanmeren aan het eiland in Lesbos in Griekenland

Als de grens oversteken niet kan

Het meest nog blijven mensen op de vlucht in eigen land, als grenzen bijvoorbeeld onbereikbaar zijn door geweld of geldgebrek. In Irak kwamen er recent alweer 90.000 ontheemden bij in de Mosulregio, een gevolg van de militaire bevrijdingsoperatie van de stad Mosul en de aankondiging van alweer een humanitaire crisis.

In Nigeria alleen zijn meer dan 2,2 miljoen mensen ontheemd, een gevolg van het conflict met Boko Haram. De meesten leven op tijdelijke plekken zonder basisdiensten.

Sinds de internationale luchtinterventie in Jemen (maart 2015) zijn meer dan 2,5 miljoen Jemenieten ontheemd binnen de grenzen van hun eigen land. “Zoals dat gaat met Jemen: onderbelicht en een humanitaire ramp”, schrijft een bevriende Jemeniet en blogger, die erbij zegt dat enkel de hoge klasse het land uitgeraakt. “De rest blijft en de meeste ontheemden vluchtten naar de provincie Ibb, rustiger dan andere regio’s. Daar en ook in de provincie Thamar worden ze goed ontvangen.’” Maar de hulpverlening is, net als in andere oorlogen, een moeizaam proces.

Solidariteit, zo beseffen we intussen ook in Europa, lijkt een houdbaarheidsdatum te hebben

In vuile oorlogen zijn humanitaire corridors niet evident, hospitalen en voedselopslagplaatsen worden er gebombardeerd. En of die welkomstcultuur in Jemen zo blijft, valt af te wachten. In Libanon zag ik bijvoorbeeld hoe de solidariteit met de Syriërs wegebde naarmate het conflict uitzichtlozer werd. En in Centraal-Amerika, vertelde een collega en Latijns-Amerika-experte, heb je nu hetzelfde effect als in Oost-Europa: landen sluiten beurtelings de grenzen voor Cubaanse migranten die via het zuiden naar de VS proberen te geraken.

Solidariteit, zo beseffen we intussen ook in Europa, lijkt een houdbaarheidsdatum te hebben. Maar er is ook goed nieuws. Op 19 september roept de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties voor het eerst een top samen over de wereldwijde vluchtelingencrisis en migratiestromen. Het doel is landen samen te brengen en op zoek te gaan naar een meer humane en gecoördineerde aanpak. Dat soort toppen gaan niet voor de snelle oplossingen, dat weten we intussen ook. Maar het zou mooi zijn, moest deze top op langere termijn leiden tot een multivocaal “wir schaffen das”.

Deze opinie verscheen eerder ook op www.deredactie.be

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.