“‘‘De solidariteit met mensen met hiv ligt onder vuur’’

De Wereldaidsdagvan dit jaar bood weinig reden tot optimisme. Na jaren vooruitgang, staan we op een pijnlijk keerpunt. Het Global Fund, een internationaal solidariteitsfonds dat al decennialang de strijd tegen hiv, tuberculose en malaria voedt, moest in 2025 al 10% snoeien in de toegekende fondsen voor landenprogramma’s. En vorige week strandde de fondsenmobilisatie van datzelfde Global Fund voor de komende drie jaar op 10,6 miljard van de gevraagde 18 miljard dollar.

Sommige Europese landen, zoals Duitsland, Nederland en Italië, verminderen hun bijdrage met 20 tot 25%. België doet het niet beter: onze bijdrage daalt met een vierde, tot 30 miljoen over drie jaar. En het is nog wachten op de financieringsbelofte van sommige anderen.

Daarbij komt nog eens de ravage die de VS dit jaar aanrichtte in overzeese gezondheidsprogramma’s door abrupte stopzetting of opschorten van heel wat hulp. Momenteel zijn landen die voordien steun ontvingen genoodzaakt om te onderhandelen met de VS over de korte termijn plannen. Deze laatste willen hun bijdrages voor fondsen voor gezondheid sterk terugschroeven en hun steun wordt steeds meer voorwaardelijk gekoppeld aan eigenbelang: verplichte aankoop van Amerikaanse producten, ongehinderde import van medicijnen uit de VS, en zelfs het langdurig afstaan van informatie over epidemische ziektekiemen zonder enige garantie op het verkrijgen van de nodige middelen voor bestrijding.

Ook andere internationale donoren herzien hun aanpak, waarbij keuzes gedomineerd worden door populaire binnenlandse politiek en de internationale solidariteit almaar meer ondergraven wordt.

Fondsen schrappen kost levens

De gevolgen zijn dramatisch. De hiv-respons in lage- en middeninkomenslanden is tot wel 80% afhankelijk van internationale steun. AZG heeft al de gevolgen van de fondsentekorten gezien: klinieken die sluiten, gemeenschapsinterventies die stoppen, vertragingen in de distributie van medicijnen waardoor ook antiretrovirale middelen ontbraken...

Als de vermindering van gezondheidshulp doorgaat, zullen deze tijdelijke verstoringen de norm worden, waardoor mensen het risico lopen hun toegang tot levensreddende behandeling te verliezen. Sommige patiënten zullen hun behandeling niet kunnen volhouden, anderen maanden wachten op een eerste dosis. Het gevolg? Meer ernstig zieken, een overbelaste gezondheidszorg en een stijging van nieuwe infecties.

Bij stopzetting van de VS-hulp zou de jaarlijkse mortaliteit tegen 2030 kunnen verdubbelen van de huidige 600.000 doden naar 1,2 miljoen.

Preventie lijdt evenzeer. Innovatieve middelen zoals Lenacapavir – één injectie per zes maanden – dreigen noodgedwongen uitgesteld of uitgesloten te worden voor sommige landen. Zonder betere preventie stagneert het aantal nieuwe hiv-infecties, nu nog steeds 1,3 miljoen per jaar.

The Lancet publiceerde onlangs een onheilspellend scenario: bij stopzetting van de VS-hulp zou de jaarlijkse mortaliteit tegen 2030 kunnen verdubbelen van de huidige 600.000 doden naar 1,2 miljoen. Ook UNAIDS berekent dat de terugtrekking van fondsen tot 6 miljoen extra infecties en 4 miljoen bijkomende doden kan leiden tegen 2029. Vijftien jaar vooruitgang, weggevaagd.

Dit alles zet enorme druk en creëert bijkomende dilemma’s voor patiënten en hulpverleners. Hoe reageren op dit “nieuwe normaal”? Aanpassen en berusten in de hoge menselijke en gezondheidskost is ondenkbaar. Welk protest of verzet is haalbaar tegen de verdere afbraak van de hiv-respons?

Europa en België: welke rol?

Eerst en vooral moet Europa het narratief van de VS – waarin commercieel en ander eigenbelang primeert – resoluut verwerpen. Andere waarden, zoals effectieve ziektebestrijding en hulp aan medemensen in nood, moeten verdedigd worden. De dominantie van rauw mercantilisme moet betwist worden en zeker niet gevolgd. Gezondheid en solidariteit zijn geen handelswaar.

Daarnaast is er vandaag een dringende nood om het Global Fund te financieren. Tot nu toe staat de bijdragenteller van andere landen slechts op 6 miljard. Aangezien de VS maximaal een derde van het totaal aan het Global fund mag bijdragen, dreigt de Amerikaanse bijdrage van 4,6 miljard dollar ten dele onbenut te blijven, omdat andere landen samen niet aan het vereiste twee-derde komen. Zij moeten urgent het tekort van 3,2 miljard  aanvullen. Het zou een fenomenaal falen zijn als Europa deze kloof niet dicht, want dit betekent een dubbele gap: de eigen tekortkoming én het ontzeggen van de broodnodige, potentiële VS-bijdrage.

België moet ook zijn steun aan VN-organisatie UNAIDS voortzetten en versterken. Zij blijft cruciaal en biedt ons betrouwbare data, overzicht van noden, steun aan middenveldorganisaties, verdediging van rechten van PLHIV en van kwetsbare groepen zoals mannen die seks hebben met mannen, sekswerkers en transpersonen.

AIDS is niet voorbij

Wat men ook beweert: AIDS is niet voorbij. Meer dan ooit is er nood aan concrete steun aan en solidariteit met mensen die met hiv leven. Wereld AIDS dag is opnieuw een strijddag – tegen onverschilligheid, tegen het verraad van beloften om samen de grote epidemies aan te pakken, tegen het idee dat menselijk lijden elders minder telt.

De wereld kan de meest kwetsbaren niet in de steek laten. Internationale solidariteit is geen luxe, maar een levenslijn.