'Vijf september 1972 functioneerde op dezelfde manier als 9/11'

De Zwitserse kunstenaar Christoph Draeger bezorgde het ultraconservatieve Polen onlangs zijn eerste Summer of Love door er op drie maanden tijd -uit het niets- een hippiebeweging uit de grond te stampen. Draeger staat echter vooral bekend voor zijn werken over geweld en verwoesting.
  • Brecht Goris Christoph Draeger: De schok van vijf september Brecht Goris
In de installatie BLACK SEPTEMBER -die meermaals in de prijzen viel en die onlangs in Antwerpen te zien was- reconstrueert Cristophe Draeger de kamer in München waarin op 5 september 1972 elf leden van het Israëlisch olympisch team werden gegijzeld door een Palestijnse terreurgroep die zichzelf Black September noemde.
Wie mijn installatie bezoekt, komt in een verlaten kamer die de sporen draagt van een bloedig gijzelingsdrama. In een aanpalende kamer speelt op een televisietoestel de reconstructie van wat zich kort ervoor heeft afgespeeld. Het was in de nasleep van het alles overtreffende 9/11, dat ik op het idee kwam om iets te doen met wat meer dan dertig jaar geleden gebeurde. Ik was op zoek naar beeldmateriaal omdat ik wilde reageren op het antwoord van de Amerikaanse media en overheden op 9/11. Louter toevallig botste ik op filmmateriaal over de terreuraanslag van Black September in 1972. Terwijl die ingrijpende gebeurtenis zich dicht bij mijn deur had afgespeeld -ik was toen zeven en woonde in Oostenrijk, dichtbij München- was er niets van blijven hangen in mijn herinnering. Toch functioneerde 9/5 op dezelfde manier als 9/11.
9/11 veegde alle vorige acties van structureel geweld uit ons collectief geheugen en  mondialiseerde en monopoliseerde het beeld van de nieuwe terreur. Voor het eerst in de geschiedenis zag de tv-kijker vanuit zijn zetel live-beelden van een zeer gewelddadige terreurdaad. Vanuit het raam van mijn loft in New York zag ik de WTC-torens ineenstorten. Op dat moment geloofde de hele wereld nog rotsvast in de totale Amerikaanse hegemonie. Buiten Pearl Harbor was er nooit eerder een aanslag geweest op Amerikaanse bodem, en dan gebeurde dit. Zelfs de meest overtuigde anti-nationalisten kregen 9/11 moeilijk doorgeslikt. Ook voor mij stopte de wereld even met draaien. Ik versmolt met mijn tv-toestel. En werd steeds cynischer… Ik heb met open mond zitten kijken naar het pathetisch nationalisme dat daar werd opgevoerd. Het droop van het scherm, perfect in beeld gebracht: brandweermannen die -in slow motion- op Ground Zero liepen, op de tonen van heroïsche Hollywoodmuziek, en op de achtergrond de immer wapperende Amerikaanse vlag als logo. Wat restte na 9/11 was gecultiveerd nationalisme en instant heroïek. Bijna niemand scheen nog echt te willen weten waarom dit gebeurd was.
Tijdens een researchfase voor een ander project botste ik in de mediatheek op One day in September. Deze documentaire uit 1999 kijkt vanuit een heel eenzijdige invalshoek terug naar die bewuste septemberdag in 1972. Ik was ontzet door de overeenkomst met de mediashow die we in de nasleep van 9/11 kregen: de live opnamen zijn doorspekt met diezelfde pathetiek, het scenario geeft een subjectief beeld. Kevin McDonald, de regisseur, heeft iconen gezocht, geen oorzaken. Op geen enkele manier gaat hij dieper in op de mogelijke motieven van de terroristen. De realiteit wordt gereduceerd tot een puur pro-Israëlisch verhaal: de slachtoffers waren de onschuldige helden, de Palestijnen het kwade ras. Delen van die documentaire heb ik gebruikt in de kortfilm van mijn installatie, een feitelijke reconstructie van wat zich binnen de vier muren van het appartement zou kunnen hebben afgespeeld. De Palestijnse terroristen hadden een extreem visueel doelwit gekozen: de hele wereldpers was op de Olympische Spelen vertegenwoordigd. De gijzelaars in München konden binnen die vier muren van dat appartement hun eigen drama op tv volgen. Ook op 9/11 zorgde de snelheid van de beeldtechniek dat slachtoffers hun eigen dood zagen aankomen.
Anders dan de groep achter 9/11 hadden de Palestijnse terroristen in 1972 een direct aanwijsbaar motief om geweld te plegen: de bezetting van hun land en grond, en de gijzeling van hun volk. De motieven van Al Qaeda en hun volgelingen zijn vager, maar hebben ook een oorzaak. Wat doe je met die vaststelling? Worden de qasam-rekatten op Israël afgeschoten door Palestijnse verzetsstrijders of door kille terroristen? Legitimeert de verregaande agressie van een staat als Israël -al dan niet uit zelfverdediging- terreur? Als kunstenaar neem ik geen stelling in, kies ik niet de kant van de Palestijnen of van Israël. Ik beperk me tot de vraag: hoe gaan we als mensen om met geweld -ook structureel geweld.
Ik neem al jaren geweld -zowel door natuurrampen als door mensenhanden- als leidraad voor mijn werken in de Disaster reeks. Geweld en verwoesting fascineren me. Punt. Iederéén is gefascineerd door rampen en aanslagen, omdat ze zo overweldigend zijn en zo razend snel gaan, omdat ze onze kwetsbaarheid tonen. Nu we door de huidige beeldtechnieken alles live kunnen volgen, is het geweld al gebeurd voor we met onze ogen kunnen knipperen. Voor de media is alleen slecht nieuws écht nieuws. De pathos die de media hierover dagelijks opvoeren, troost de een en maakt de ander ironisch.
Natuurlijk ben ik als kunstenaar ook op zoek naar pure, onschuldige schoonheid. Het is een grote uitdaging om dat om te zetten in goede kunst. In mijn huidige werk, het gemeenschapsproject Tropolicalia, probeer ik in drie maanden tijd een nieuwe hippiebeweging in Warschau op te starten. Ik wil de eerste psychedelische revolutie ontketenen achter het IJzeren Gordijn. Ik roep iedereen op om af te wijken van zijn dagschema en deel te nemen aan vredesprotesten, psychedelische fuiven, underground bijeenkomsten… Als er één land behoefte heeft aan die revolutie, is het Polen: een nieuwe kapitalistische samenleving, geleid door een corrupte, reactionaire en ultraconservatieve overheid, met een machtsgeile president. Heel wat Polen haten hun regering, alleen starten ze geen tegenbeweging omdat ze vandaag allemaal de Poolse fifties willen beleven. Ze zijn volop aan het consumeren en zijn nog niet klaar voor de sixties. Zelfs al is deze tijdelijke beweging georkestreerd, ik merk dat dit kunstproject -het installeren van een alternatieve beweging- een veel grotere politieke impact heeft dan ik vermoed had. En dat de schoonheid die ik zocht ook hier niet onschuldig is.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.