“‘‘Wat als we het internet nu eens gebruiken voor vrede?’’

Technologieën bieden mogelijkheden voor iedereen die bruggen wil bouwen, stereotypen wil doorbreken en de vrede in samenlevingen wil bevorderen, schrijft Christian Cirhigiri van de ngo Search for Common Ground.

World Bank Photo Collection (CC BY-NC-ND 2.0 DEED)

2010. Het internet verdient de Nobelprijs voor de Vrede, vindt de Nederlandse partij D66 in het Europees Parlement. Ook Neelie Kroes, voormalig Eurocommissaris, is voorstander. ‘Het internet kan worden beschouwd als het eerste massavernietigingswapen, dat we kunnen inzetten om haat en conflicten te vernietigen en vrede en democratie aan te moedigen’, klonk het.

Het kan verkeren. Intussen zijn we 13 jaar later. Het internet roept een brede waaier van uiteenlopende associaties op. Maar vrede hoort daar zelden bij. Integendeel: fake news, desinformatie, scheldtirades, … Haat tegenover “de anderen” en angst voor het onbekende, zijn geen nieuwe fenomenen, maar het internet zette de poort open naar een massale en supersnelle verspreiding.

Uit een Europese bevraging blijkt dat 51% van de Europeanen vindt dat ze al is blootgesteld aan desinformatie op het internet. 87% van de Belgen zegt dat toegang tot het internet en sociale media ervoor zorgen dat mensen gemakkelijker het slachtoffer worden van manipulatie door valse informatie en geruchten.

Het internet en de daaruit voortvloeiende sociale media beloofden ons een wereld van grenzeloos bereik en verbinding. Echter, in werkelijkheid verdelen deze platforms ons in groepen: “wij” versus “zij’. Conflicten worden niet alleen vaker online beslecht, bovendien verschuiven ze vroeg of laat naar de echte wereld waardoor het risico op geweld toeneemt.

Technologieën bieden mogelijkheden voor iedereen die bruggen wil bouwen, stereotypen wil doorbreken en de vrede in samenlevingen wil bevorderen.

En wat als we nu eens proberen terug te keren naar de logica van 2010? Digitale tools net gebruiken voor vrede? Technologieën bieden mogelijkheden voor iedereen die bruggen wil bouwen, stereotypen wil doorbreken en de vrede in samenlevingen wil bevorderen.

Want vrede — neen, geen naïef concept — is actueler dan ooit. De Verenigde Naties wijzen op zowel onze individuele als collectieve verantwoordelijkheid om vreedzame samenlevingen te bereiken. Collectief, zien we op vlak van technologie stappen in de goede richting om van het internet een veiligere plek te maken. Een wereldwijde beweging van verantwoordingsplicht groeit.

Meta, YouTube, X en TikTok staan momenteel onder kritisch toezicht na de publicatie van een EU-rapport waaruit blijkt dat ze tekortschoten in het indammen van een omvangrijke desinformatiecampagne van het Kremlin met betrekking tot de Russische invasie in Oekraïne.

Tijd om nu actie te ondernemen

We staan op een kantelpunt. De komende jaren vormen een cruciaal moment waarop we verandering kunnen brengen in de manier waarop de sociale technologieën van vandaag levens eisen (of redden) en hoe de sociale technologieën van morgen worden ontworpen en gereguleerd.

Gelukkig is dit ook een moment waarop het bewustzijn van deze gevaren, bijvoorbeeld veroorzaakt door artificiële intelligentie, een publiek debat op gang brengt. Daardoor ontstaat er een opportuniteit om het ontwerp van technologie en regelgeving te beïnvloeden om zo toekomstige generaties te beschermen. Zodat drama’s zoals we bijvoorbeeld zagen in Ethiopië in 2021 en 2022 (berichten op sociale media die grootschalig etnisch geweld aanwakkerden) vermeden kunnen worden.

Daarvoor is het essentieel om de verschillende spelers samen te brengen: technologiereuzen, beleidsmakers, experts, middenveldorganisaties en peacebuilders. Elk met hun eigen expertise. En waarbij ook de ervaringen van internetgebruikers uit het zogenaamde Globale Zuiden centraal staan. Perspectieven die momenteel grotendeels ontbreken in debatten en besluitvorming in de technologiesector.

Tegen 2027 zullen één miljard mensen, die grotendeels in conflictgebieden of gepolariseerde samenlevingen wonen, terechtkomen in de jungle die het internet vormt. Het is nu tijd om actie te ondernemen om haat die kan uitgroeien tot geweld en zelfs burgeroorlogen te voorkomen. Niets doen zal leiden tot het verlies van tienduizenden levens, want vroeg of laat manifesteert online geweld zich ook offline. Een bedreiging voor de nu al zo fragiele vrede.

Christian Cirhigiri is beleidsmedewerker Digital Peacebuilding bij Search for Common Ground.