Wie wint na vier jaar burgeroorlog in Syrië?

De snelle opmars van IS sloeg de internationale gemeenschap met verstomming. Hoe kon een groep jihadisten, gegroeid uit al-Qa’ida in Irak, in juni 2014 Mosoel innemen en zich ontpoppen tot een quasistaat in Irak en Syrië?

IS controleert een grondgebied groter dan België, verrijkt zich met plunderingen en de uitbating van olieraffinaderijen, voert een terreurbewind tegen minderheden en dissidenten, vernielt cultureel erfgoed en boezemt burgers wereldwijd angst in met zijn gruwelfilms en propaganda.

De opmars van IS was onvoorspelbaar. Jammer genoeg zijn de internationale reacties erg voorspelbaar. Overhaast werd in juni 2014 een internationale militaire interventie tegen IS opgestart. Tegelijkertijd werd de druk op het Assadregime wat verminderd. Sindsdien is er een feitelijke rehabilitatie van Assad gaande.

Militaire actie

‘In het licht van de barbaarsheid van IS lijken de misdaden van Assad minder prioritair.’

Op korte termijn lijkt een militaire actie tegen IS effectief om zijn opmars te verhinderen en burgerlevens te redden. De hulp aan de jezidi’s op de Sinjarberg in Irak en de Koerden in het belegerde Syrische stadje Kobane zijn twee relatieve succesverhalen.

Jammer genoeg kunnen burgers in Syrië die dagelijks lijden onder regimebombardementen met vaten vol explosieven, aanvallen met chlorine en geweld van milities, niet op dezelfde aandacht rekenen.

Door de verdeeldheid binnen de Verenigde Naties is er immers geen manier om Assads schendingen van het internationaal recht te stoppen. In het licht van de barbaarsheid van IS lijken de misdaden van Assad ook minder prioritair.

Ongewild zendt de internationale coalitie het signaal aan de meerderheid van de Syrische (soennitische) burgers dat ze minder belangrijke slachtoffers zijn. Hun dader kan niet alleen niet gepakt worden, hij zou ook nog van pas kunnen komen.

Islamitische Staat

‘Assad vreest IS niet, en ziet zelfs geen graten in de versterking ervan.’

De Islamitische Staat is verheugd over de internationale reacties die zijn aanzien bij andere terreurgroepen verhogen. De recente aansluiting van Boko Haram, die trouw zweert aan ‘kalief’ al-Bagdadi, illustreert dit.

Ook het Assadregime wrijft zich in de handen. Het rekent erop dat het uit de wind blijft omdat de VS en de Europese Unie het gevoel hebben te moeten kiezen tussen IS en het regime.

De slip of the tongue van speciaal VN-gezant voor Syrië Staffan de Mistura dat Assad nodig zou zijn voor een oplossing, sprak boekdelen. Dat de Mistura geen alomvattende oplossing nastreeft, maar aanstuurt op lokale bestanden, is tevens koren op de molen van de Syrische regering. Deze lokale bestanden zijn een de facto overgave van de gewapende oppositie en het regime dwingt ze af met oorlogsmisdaden zoals uithongering.

Assads voornaamste doelstelling blijft de verzwakking van de oppositie van het Vrije Syrische Leger en het Nusrafront (de aftakking van Al-Qa’ida in Syrië). Zijn lakse beleid tegenover IS past hierin. Assad vreest de terreurgroep niet, en ziet zelfs geen graten in de versterking ervan. Op korte termijn fungeert IS als dam tegen de oppositie en kan die zelfs de genadeslag toedienen. Op lange termijn hoopt het regime met de hulp van Iran en Hezbollah komaf met IS te maken.

Entente

‘IS kan niet verslagen worden als Assad aanblijft.’

Concreet is er een entente tussen beide partijen. IS bedreigt Damascus niet en het regime valt geen stellingen van IS aan. Het beste bewijs daarvan is dat het Syrische leger Raqqa, de feitelijke hoofdstad van IS in Syrië, nog niet bombardeerde. In tegenstelling tot in een groot deel van het land dat niet meer onder controle van het regime is, werken de telefoonlijnen er nog. Het regime koopt zelfs olie van IS.

Op 7 maart zette de EU George Haswani op de lijst van privépersonen tegen wie sancties zijn uitgevaardigd. Als tussenpersoon kocht hij voor het regime olie van de jihadisten. Brits minister van Buitenlandse Zaken Philip Hammond zag hierin het bewijs dat Assads oorlog tegen IS een fabeltje is en dat de president de groep financieel steunt.

De internationale focus op IS valt perfect te staven. Er is immers geen consensus over de noodzaak tot een transitie in Syrië. Er is wel een consensus over de nood om IS te stoppen. Toch moeten beleidsmakers zich hoeden voor quick-fix-oplossingen, die soms weinig meer om het lijf hebben dan spierballengerol.

Op korte termijn lijkt het logisch het regime te sparen in de militaire strijd tegen IS. Maar deze groep kan niet verslagen worden als Assad aanblijft. De belangrijkste bondgenoot in de strijd tegen IS is de soennitische bevolking in Syrië en in Irak. Zij moet bij een oplossing worden betrokken. Zolang ze wordt gemarginaliseerd, is ze een gemakkelijke prooi voor de leiders van Islamitische Staat. Dit niet zozeer uit ideologische overtuiging, maar wel uit wrok over de heersende regimes. Het is tijd dat de VS en EU deze overwegingen meer in rekening nemen, willen ze de strijd tegen het radicalisme echt kans geven.

Brigitte Herremans is medewerker Midden-Oosten bij Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen.