‘Wordt onderwijs de grote afwezige op de klimaatmarsen?’

Op 23 oktober vindt in Brussel opnieuw een grote klimaatmars plaats. Volgens leerkracht Stefaan Van den Abbeele moet het onderwijs scholen oproepen om massaal deel te nemen. ‘Het is de taak van het onderwijs om de volwassenen van morgen voor te bereiden op de onzekere toekomst.’

39 jaar geleden, op het hoogtepunt van de vredesbeweging, begon ik aan mijn burgerdienst bij Jeugd & Vrede. Afgestudeerd als onderwijzer en als onderwijspedagoog leek me dat zinvoller dan soldaat worden op een moment dat er genoeg kernwapens waren om de mensheid meer dan één keer uit te roeien.

We ontwikkelden lesmateriaal, verzorgden pedagogische studiedagen, gaven bijscholingen aan leerkrachten en begeleidden schoolteams bij het uitwerken van vredesprojecten van verscheidene dagen. De onderwijskoepels legden hun gewicht in de weegschaal en riepen hun scholen op om op 23 oktober 1983 te gaan betogen in Brussel.

We blijven als het ware dansen op een vulkaan terwijl we nochtans al gerommel horen, trillingen meten en stofwolken zien.

Dag op dag 39 jaar later organiseren meer dan 90 verenigingen die samen de Klimaatcoalitie vormen een klimaatmars. Want ook vandaag staat de toekomst van onze jeugd op het spel.

Niemand kan de klimaatverandering nog ontkennen. De symptomen nemen niet alleen toe, ze worden ook erger: langere hittegolven, hevigere bosbranden, krachtiger orkanen, langdurigere droogtes, zwaardere waterbommen en overstromingen, enzovoort. 

We blijven als het ware dansen op een vulkaan terwijl we nochtans al gerommel horen, trillingen meten en stofwolken zien. Als we de klimaatcrisis niet eindelijk fundamenteel aanpakken, worden de gevaren elke dag groter.

Het zou van realiteitszin, verantwoordelijkheidsgevoel en moed getuigen, mochten de onderwijskoepels lid worden van de Klimaatcoalitie en hun scholen oproepen om massaal mee te stappen op vrijdag 21 of zondag 23 oktober. Want het signaal dat het roer dringend moet omgegooid worden, moet heel duidelijk zijn voor onze politici.

In het memorandum worden meer dan 100 aanbevelingen aangereikt om een sociaal rechtvaardige klimaattransitie te bewerkstelligen in België. De klimaatzaak is acuut. De tijd dringt als we morgen nog welvarend willen zijn. Het is de taak van het onderwijs om de volwassenen van morgen voor te bereiden op die onzekere toekomst.

Dat kan op vele manieren en in verscheidene vakken in het verlengde van de bij wet vastgelegde sleutelvaardigheden. Daarin is sprake van:

• samenwerken in de zin van solidariteit en daadwerkelijke inzet voor een publieke zaak, constructieve deelname aan initiatieven die een plaatselijke of grotere gemeenschap raken;
• verantwoordelijkheid in de zin van engagement en betrokkenheid, maar ook loyaliteit en effectbesef van eigen denken en handelen;
• doorzettingsvermogen in de zin van wilskracht, keuzes kunnen maken en verantwoorden, ambitieus en moedig zijn;
• creativiteit in de zin van ondernemend en innoverend, soepele geest en inventiviteit;
• initiatief in de zin van anticiperen, proactief handelen, wensen nastreven en taken aanpakken zonder dat het gevraagd wordt of zonder dat omstandigheden ertoe dwingen.

Het is de taak van het onderwijs om de volwassenen van morgen voor te bereiden op die onzekere toekomst.

Laat staan als de gevolgen van de opwarming van de aarde elke dag duidelijker worden en tot duurzame initiatieven nopen. Wordt onderwijs de grote afwezige op de klimaatmarsen? Zullen onze kinderen, jongeren en studenten de kans krijgen om niet alleen de nodige kennis en vaardigheden te verwerven, maar die ook met veel burgerzin, schouder aan schouder, in te zetten voor de klimaattransitie?

Ik hoop van wel want onze jeugd heeft niet alleen recht op degelijk onderwijs, maar ook op voorbeeldfiguren en leiders op wie ze kunnen rekenen, op volwassenen die “de tekenen des tijds” ernstig nemen en toekomstgericht reageren, op oefenplaatsen voor meer democratie.

Stefaan Van den Abbeele is pedagoog in de lerarenopleiding (2000-2020), leerkracht godsdienst (sinds 1998) en voorzitter van Vredeshuis Aalst.