‘Neem kwetsbare groepen metéén mee’

Deze huisarts dicht de vaccinatiekloof door ongelijkheid aan te pakken

© Tammy Van Nerum

‘Gezondheid hangt samen met sociale ongelijkheid, het wordt tijd dat ook de overheid dat gaat erkennen.’

De Nederlandse huisarts Shakib Sana zag in Rotterdam Delfshaven een ‘vaccinatiekloof’ ontstaan. Zoals in andere kwetsbare wijken is de vaccinatiebereidheid er laag. Samen met collega’s in de gezondheidszorg verspreidt Sana kennis, vertrouwen en vaccins. ‘Armoede en discriminatie hebben een effect op de gezondheid.’

De politiek zou een hoop kunnen leren van een huisarts, zegt Shakib Sana (42). Hoe je mensen informeert over het belang van vaccinatie, bijvoorbeeld.

De Nederlandse huisarts zet zich in Rotterdam al maanden in om betrouwbare informatie over het coronavirus toegankelijk te maken, om zo de vaccinatiegraad in kwetsbare wijken te verhogen.

Rotterdam Delfshaven, waar Sana zijn praktijk heeft, is de op één na armste van de stad. Toen begin april de groep van 63- en 64-jarigen werd opgeroepen voor een coronaprik bij de huisarts, kwamen slechts 30 à 40 procent van Sana’s patiënten opdagen.

Ter vergelijking: in meer welvarende wijken lag de vaccinatiegraad in die groep op 80 à 90 procent.

Bij Sana gingen meteen de alarmbellen af. Want deze “vaccinatiekloof” komt nog eens boven op de al veel langer bestaande gezondheidskloof. In kwetsbare wijken, met relatief veel armoede, kampen meer mensen met bijvoorbeeld suikerziekte, longziekten, hart- en vaatziekten of een psychosociale problematiek. Die slechtere leefomstandigheden eisen in de coronacrisis hun tol: internationale studies tonen aan dat de kans om aan COVID-19 te overlijden in Engeland twee keer zo groot is in een achterstandswijk als in een welvarende wijk.

Sana scoot in actie. Sinds mei staat hij elke zaterdag op de markt, samen met internist Robin Peeters (Erasmus MC) en andere medisch specialisten, huisartsen, verpleegkundigen, apothekers en medisch studenten uit Rotterdam. Compleet vrijwillig, met een informatiekraam én de mogelijkheid voor iedereen die dat wil om ter plekke een eerste spuit te laten zetten. Eerst alleen met het AstraZeneca-vaccin, later ook met andere vaccins, dankzij een samenwerking met de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD).

Soms moet je mensen ongelijk behandelen om gelijkheid te bereiken: in de zorg is dat heel normaal’

Er kwamen ook informatie- en vaccinatielocaties in een winkelcentrum, een moskee en verschillende wijkhuizen in Rotterdam. Het project werd ook verder uitgebreid door samenwerking met de GGD.

Ook zetten Sana en veel andere huisartsenpraktijken in de stad hun deuren open voor patiënten met vragen. Zit er echt een chip in het vaccin? Kun je er onvruchtbaar van worden? Hoe zit het met die ernstige bijwerkingen?

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Inmiddels is de vaccinatiegraad in Delfshaven gestegen naar zeker 60 procent, zegt Sana. ‘Dat is nog steeds niet zo hoog als we zouden willen, maar het gaat vooruit. Ik zie steeds vaker dat eerst één iemand zich laat vaccineren, en als er dan niets aan de hand blijkt, de volgende keer de echtgenoot meekomt. Daarna komen er twee tantes, uiteindelijk de opa.’

Het gaat niet om afkomst

Sana’s geheim? Simpel: hij gaat de wijk in en heeft persoonlijke aandacht voor de mensen om wie het gaat. Daar zou de politiek wat van kunnen leren, zegt hij. Sana: ‘Soms moet je mensen ongelijk behandelen om gelijkheid te bereiken: in de zorg is dat heel normaal. De ene patiënt heeft voorkennis en is na een consult van twee minuten al klaar; die extra tijd besteed ik dan aan een patiënt die meer vragen heeft.’

De gezondheidskloof tussen arm en rijk zou op dezelfde manier gedicht kunnen worden, denkt hij: met persoonlijke aandacht, toegankelijke informatie en gelijke kansen.

© Tammy Van Nerum

Met afkomst heeft de gezondheidskloof niet veel te maken, benadrukt Sana. ‘Uit alle onderzoeken blijkt dat de gezondheidskloof vooral te maken heeft met sociaaleconomische status.’

Met afkomst heeft die gezondheidskloof niet veel te maken, benadrukt Sana. ‘Uit alle onderzoeken blijkt dat de gezondheidskloof vooral te maken heeft met sociaaleconomische status. Er zijn ook kwetsbare wijken waar bijna alleen maar witte mensen wonen, en daar zie je hetzelfde patroon.’ Datzelfde geldt voor de vaccinatiekloof.

‘Door de toeslagenaffaire liep het vertrouwen in publieke instanties een deuk op.’

Dat de vaccinatiegraad onder mensen met een migratieachtergrond relatief laag is, komt onder andere doordat onder die groep meer armoede en laaggeletterdheid voorkomt. ‘Armoede, arbeidsdiscriminatie, sociale problemen – het leidt allemaal tot stress, en dat heeft directe gezondheidseffecten. Gezondheid hangt samen met sociale ongelijkheid, het wordt tijd dat ook de overheid dat gaat erkennen.’

Wat het vertrouwen ook geen goed deed: het tijdelijk stopzetten van het gebruik van het AstraZeneca-vaccin, vanwege de ernstige (maar zeer zeldzame) bijwerkingen. Sana: ‘In welvarende wijken bleef de vaccinatiebereidheid min of meer hetzelfde. Mensen begrepen dat het risico niet zo groot is. Maar in onder andere Delfshaven creëerde het nieuws over de stopzetting zoveel angst, dat veel mensen helemaal besloten af te zien van vaccinatie. Hoe minder je begrijpt van de risico’s van het virus, hoe meer je keuzes zal maken op basis van angst.’

In de strijd tegen wantrouwen (en desinformatie en nepnieuws) richtten Sana en Peeters gezondheidskloof.nl op. Op de website staan informatievideo’s in verschillende talen – van Arabisch en Farsi tot Portugees en Pools – en er worden regelmatig informatiesessies aangekondigd.

En om de informatiekloof op de politieke agenda te zetten, vroegen Sana en andere Rotterdamse medisch specialisten het ontslagnemende kabinet in april al in een brandbrief voor betere en toegankelijkere informatievoorziening over het virus. De brief kon op steun rekenen van veel artsenverenigingen, die het probleem herkennen.

Het gevolg: er werden informatiefolders geprint en bij huisartsenpraktijken uitgedeeld, in twaalf verschillende talen. Een goed begin, vond Sana. ‘Maar daarmee ben je er nog niet. Je moet informatie ook begrijpelijk maken voor mensen die analfabeet of laaggeletterd zijn, of mensen met een verstandelijke beperking.’

Dat bewustzijn groeit onder politici, zegt Sana. Hugo de Jonge (Nederlands vice-premier en minister van Voksgezondheid, Welzijn en Sport, nvdr) is hoogstpersoonlijk langsgekomen in Delfshaven en veel gemeenten sturen mensen de wijk in om de vaccinatiebereidheid te verhogen. Maar het had eerder gekund, vindt hij. ‘Hopelijk is dit een les voor de volgende gezondheidscrisis: neem kwetsbare groepen metéén mee. En erken dat de gezondheidsproblemen in sociale wijken vragen om structurele oplossingen voor ongelijkheid en armoede.’

Dit artikel verscheen op 3 augustus 2021 op de website van OneWorld.nl

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.