Goed bestuur betekent in de bedrijfswereld: de wetgeving respecteren en goed zijn voor je werknemers. In de Democratische Republiek Congo is die combinatie niet evident. Toch vatten drie jonge ondernemers de koe bij de horens. ‘Goed bestuur brengt welvaart in Congo.’
Nieuwsgierig. Heel nieuwsgierig, ben ik naar mijn gesprek met de laureaten van de Prijs voor Governance van Bedrijven in de DRC. Die tweejaarlijkse prijs van de Koning Boudewijnstichting bekroont Congolese ondernemers die hun bedrijf runnen volgens de principes van maatschappelijk verantwoord ondernemen en goed bestuur.
De prijs werd vorig jaar al in Congo uitgereikt, maar nu zijn de winnaars bij ons te gast. Vooral een van de twee ondernemingen trekt mijn aandacht. Jambo, een fruitsapbedrijf van de broers Mwashirwa. Zo’n vier jaar geleden heb ik hen al eens ontmoet, tijdens een receptie op de Belgische ambassade in Kinshasa. Ik was bevriend met een van hun Belgische zakenpartners.
Die vriend is intussen uit het project gestapt. De exacte reden ken ik niet, maar ik weet –uit eigen ervaring - dat ondernemen in Congo geen evidentie is. Het kluwen van (on)geschreven regeltjes waarin je je begeeft, is niet de beste incentive om een zaak op te zetten en daarna succesvol te laten draaien.
Dat Jambo Congo niet enkel nog bestaat, maar bovendien groeit én de Prijs voor Governance binnenhaalde, stemt me dus nieuwsgierig. Hoe hebben Laurent en Frédéric Mwashirwa dat aangepakt? Zij waren trouwens niet de enige laureaten. Ook Yvonne Kusuamina, de dame achter Pay Network, stond op het podium. Zij levert HR-diensten op maat, ze is omzeggens ‘het sociaal secretariaat’ van Kinshasa.
De broers Laurent (l.) en Frédéric (r.) Mwashirwa met hun assortiment Jambo-Congo fruitsap
© Koning Boudewijnstichting, Michel Katompa
Sociaal secretariaat
‘Eerst wilde ik me enkel toeleggen op de loonberekening. Maar bedrijven vroegen ook om advies rond fiscale en sociale wetgeving of ze vertrouwden me heel hun personeelsbeleid toe. Daarom biedt Pay Network vandaag alle mogelijke administratieve HR-diensten aan. We maken organisaties wegwijs in de Congolese arbeidswetgeving en tonen hoe je die correct implementeert.’
Yvonne verkoopt ‘good governance’
80 procent van Yvonnes cliënteel bestaat uit multinationals en internationale organisaties. Ze heeft een stuk minder Congolese klanten, maar dat verbaast haar niet. ‘Internationale partners zijn gewoon om binnen een juridisch kader te opereren. Voor Congolezen is HR iets redelijk nieuws, want het systeem liet hen lang toe informeel te ondernemen.’
Ik knik. Ooit wilde ik met een Congolese vriend een zaakje opstarten. Dat project eindigde in het kantoor van een advocaat. Omdat we door het juridische bos de bomen niet meer zagen. Je zou voor minder in het informele blijven hangen. Yvonne: ‘Het probleem is niet de wet op zich, maar je moet de teksten vinden en ze juist interpreteren.’
Frédéric herkent de situatie. ‘Als ondernemer wil je je bezighouden met je métier, niet met de ontcijfering van wetgeving. Bovendien bestaat er in Congo niet iets als een dienst voor starters, die vertelt hoe je de zaken moet aanpakken.’ Yvonne knipoogt. Daarvoor zijn de broers bij haar aan het juiste adres.
Congo staat 177e op de Ease of Doing Business Ranking
De Wereldbank publiceert ieder jaar een Ease of Doing Businesss Ranking. Die gaat per land na welke regels het ondernemerschap beperken of bevorderen. Het meest ondernemingsvriendelijke land prijkt bovenaan de lijst.
De Democratische Republiek Congo eindigde dit jaar op de 177e plaats (van 190).
Jammer, want hoe klantvriendelijker de regelgeving, hoe meer mensen zouden ondernemen, oordeelt Laurent. ‘Er zijn al stappen in de goede richting gezet. Vandaag kost het je maximum drie dagen om als ondernemer te beginnen. Je kunt daarvoor via een one-stop-shop passeren. Maar er bestaat bijvoorbeeld geen wetgeving - zoals in andere landen - om starters vrij te stellen van belastingen. Je kan zo’n zaken wel aanvragen bij de ANAPI (Agence Nationale pour la Promotion des Investissements) maar daarvoor moet je een heel dossier voor een jury indienen.’
Verleidingstruuk
Een stimulerend juridisch kader kan niet enkel starters verleiden. Laurent weet zeker dat het ook bestaande ondernemers aanzet om de sprong uit het informele naar het formele te wagen. De twee anderen knikken, dat het klopt. En, hoe meer ondernemers zich aan de regels houden, hoe meer de Congolese samenleving erop vooruit gaat. Frédéric: ‘Wij startten onze productie ook in de informele sfeer, met wat basismateriaal in de keuken. De eerste flessen vruchtensap verkochten we aan familie en buren. Maar zodra we aan supermarkten en hotels wilden leveren, moesten we wel formaliseren.’
Good governance zorgt voor meer cliënteel
Good governance zorgt dus voor meer cliënteel. Volgens Laurent leidt het ook tot betere wetgeving. ‘Hoe meer ondernemers formeel opereren, hoe makkelijker we de overheid op contraproductieve regels kunnen aanspreken. Veel wetten baseren zich nog op het Belgisch recht, zijn niet aangepast aan de realiteit van ons land. Daarover moeten businesswereld en overheid in dialoog kunnen gaan. Maar dat gesprek vindt vandaag niet echt plaats.’
Er is vernieuwing nodig, lees ik tussen de regels. Met meer dan de helft van de bevolking onder de achttien jaar is Congo een piepjong land. Kunnen de jongeren voor die vernieuwing zorgen? ‘De Congolese jeugd is als een ruwe diamant. Ze bezit een creatieve kracht, maar die wordt momenteel niet gevaloriseerd door een gebrek aan toegang tot kwaliteitsvol onderwijs of werk’, stelt Frédéric. ‘De overheid zou een kader moeten scheppen waarin jongeren hun ideeën kunnen ontwikkelen en delen.’
Yvonne Kusuamina (l.) van Paynetwork met een van haar 134 medewerkers
© Koning Boudewijnstichting, Michel Katompa
Rolmodel
Het ontbreekt de jeugd volgens Frédéric ook aan rolmodellen, die tonen dat dromen geen luchtkastelen zijn maar mogelijke werkelijkheid. De broers Mwashirwa hadden zelf geen posters van idolen hangen, maar er was wel hun Belgisch-Congolese grootvader. ‘Als architect koesterde hij een enorme passie voor zijn werk en hij aanvaardde geen flauwe excuses. Als je viel, dan stond je weer op. Als je een woord niet begreep, dan zocht je het op. Hij daagde je uit om alles uit jezelf te halen en voor je ambities te gaan. Je moest niet alleen denken, maar ook actie ondernemen.’
‘Onze grootvader aanvaardde geen flauwe excuses’
Zo kwam Frédéric als jobstudent bij een fruitsapproducent terecht. Daar werd het idee voor Jambo Congo verwekt. Toen hij later, in een Congolees hotel eens een vers fruitsap bestelde en bleek dat er enkel frisdrank in de koelkast lag, werd het idee langzaamaan een plan. ‘Waarom kon ik wel frisdrank uit het buitenland krijgen maar geen vers lokaal alternatief?’ Hij belde zijn broer en de rest is geschiedenis.
Ook Yvonne kreeg haar aha-ervaring en cours de route. Na haar studies werkte ze als payrollverantwoordelijke, eerst voor de Verenigde Naties en nadien voor een multinational. ‘Een HR-medewerker moet de belangen van werkgever én werknemer verdedigen. Dat is niet zo vanzelfsprekend. Tegelijk zie je dat veel bedrijven nood hebben aan een goede in-between.’ Dus besloot Yvonne in dat gat in de markt te springen en zich op HR-dienstverlening toe te spitsen. Ze huurde een lokaal en wierf een medewerker aan. Ze was nu klaar om zelf klanten te ontvangen.
Ondernemen is ook: bbq’en en kaartjes uitdelen
Maar ondernemen betekent ook netwerken: ‘naar barbeques gaan’ en kaartjes uitdelen. Zo versierde Yvonne haar eerste klant op een verjaardagsfeestje. ‘Mijn neef was er ook en stelde me voor aan een zakenman. Ik praatte wat met hem en gaf hem mijn kaartje. Een paar weken later ondertekende ik mijn contract. Ik moest zijn hele personeelsbeleid regelen.’ Zelf denk ik terug aan het feestje op de Belgische ambassade, waar ik de broers Mwashirwa voor het eerst tegenkwam.
Eerlijk loon en goede werkomstandigheden
Intussen zijn we een paar jaar verder en staat Jambo Congo op de kaart. Wat mag ik bij onze volgende ontmoeting verwachten? Natuurlijk willen ze dat hun onderneming groeit, in Congo en daarbuiten. Stel je daarbij een flesje Jambo voor - 100% Congolees, 100% bio- naast de frisdranken in je Delhaize.
Maar ondernemen is geen louter lucratieve business, volgens de broers Mwashirwa. Het is een zaak waar medewerkers achter staan die evolueren samen met de zaak. Frédéric: ‘We vinden het belangrijk dat iedereen zich goed voelt en krijgt waar hij recht op heeft: een eerlijk loon en goede werkomstandigheden. Dat is ook good governance, naast respect voor de wetgeving.’
‘Achterover leunen is het makkelijkste’
Als ondernemer opereer je niet in een vacuüm, maar in een levensechte omgeving. Ook Yvonne gelooft dat je daar als ondernemer in moet investeren. Daarom heeft ze zich met een twintigtal collega’s van het netwerk Makutano geëngageerd voor een project rond vuilnisophaling in de straten van Kinshasa.
‘Het makkelijkste is om achterover te leunen en alleen maar te klagen’, vat Laurent de spirit samen. ‘Je kan inderdaad niet alles ineens veranderen. Maar alle beetjes helpen.’ Waarop zijn broer gevat besluit: ‘Trouwens, achter elke klacht schuilt een nieuwe businessopportuniteit.’