Hoe zwaar wegen de aanslagen van Parijs op deze tijd?

Is 13/11 het definitieve einde van het optimisme van 2000? Of is het verschil alleen groot voor de middenklasse uit Europa die stilaan meeschuift naar de afgrond waar de rest van de wereld allang in dreigt te verdwijnen? Jan Vandemoortele en Dries Lesage geven hun antwoorden.

Het huidige decennium begon met de Arabische opstanden en verzonk in de onzekerheid en de instabiliteit die al diep geworteld was in de oorlogen van het voorgaande decennium en de financiële crisis sinds 2008, in de militarisering van de opstanden in Libië en Syrië, in de interventies in Libië, Mali, Jemen, Irak, Syrië, Afghanistan…, in de toenemende polarisering rond migratie en vluchtelingen…

Sommige commentatoren zeggen dat Parijs alles zal veranderen, maar is dat wel zo. En indien ja, hoe dan? En voor wie?

We stelden de vraag aan onze MO*academy, maar ook voor hen was het moeilijker dan verwacht. ‘Ik geraak er niet aan uit’, schreef iemand. ‘IS zal nu wellicht snel zijn steden verliezen, en waar gaan de overblijvende strijders dan heen? De securitaire aanpak in Europa: is die tijdelijk of niet? Ik verkies liever geen tekst te leveren dan banale zaken te zeggen.’ Voor velen wellicht herkenbaar.

Gelukkig vonden Jan Vandemoortele en Dries Lesage toch de woorden, de tijd en de moed om een antwoord te geven op de titelvraag.

Molenbeek bombarderen? Ik denk het niet.

Zal Frankrijk ons land straks bombarderen? Deze vraag is hoofdzakelijk bedoeld om ons wereldbeeld, denkpatroon en gedrag in vraag te stellen. Hoe langer we de wereld blijven zien op een wijze die meer te maken heeft met hoe we onszelf zien dan met hoe de wereld in werkelijkheid is, hoe waarschijnlijker het is dat we meer wreedheden zullen ondergaan zoals in Parijs.

Vermits Hollande nu dezelfde oorlogstaal hanteert als Bush toen, lijkt het niet zo onlogisch om te veronderstellen dat Frankrijk ons land wellicht zal bombarderen.

De gestelde vraag verwijst naar het verband tussen de terreurdaden op 13/11 in Parijs en die op 9/11 in New York. Bush besliste toen om Afghanistan te bombarderen, niet omdat dat land de VS had aangevallen, maar omdat de plannen voor 9/11 in Afghanistan werden voorbereid.

Veel Afghanen waren bij die aanvallen niet betrokken. Van de negentien terroristen waren er vijftien van Saoedi-Arabië, een trouwe bondgenoot van het Westen. Niettemin zijn de VS Afghanistan gaan bombarderen. Nu blijken de plannen voor 13/11 in Molenbeek gesmeed.

Vermits Hollande nu dezelfde oorlogstaal hanteert als Bush toen, lijkt het niet zo onlogisch om te veronderstellen dat Frankrijk ons land wellicht zal bombarderen.

Als deze redenering waanzinnig klinkt, is het gedeeltelijk omdat we met gemak twee maten en twee gewichten hanteren in de wijze waarop we de wereld zien en beoordelen. Als er tientallen doden vallen bij een terreurdaad in Kaboel, Bagdad, Peshawar of Beiroet, dan wordt het stadhuis van San Francisco niet verlicht in de kleuren van de nationale vlag van die landen.

Alhoewel de verlichting van gebouwen in de Franse driekleur gebeurt met de beste intenties, wordt dit niettemin geïnterpreteerd alsof een leven in Parijs meer waarde heeft dan een leven in Kaboel, Bagdad, Peshawar of Beiroet.

Zijn we in staat om toe te geven dat de westerse waarden, die zo vaak worden aangehaald na terreurdaden in onze contreien, nogal hol klinken in de oren van velen?

Als veiligheidsagenten uit Israël zomaar een Palestijns ziekenhuis kunnen binnendringen om iemand te executeren zonder dat wij daar veel bezwaren tegen maken, dan wordt dit gezien als het hanteren van twee maten en twee gewichten.

Als mensen voor vele jaren opgesloten blijven in Guantanamo Bay zonder dat ze voor rechtbank kunnen verschijnen, en zonder dat wij daar veel herrie over maken, dan wordt dat gezien als het hanteren van twee maten en twee gewichten.

Als Saoedi-Arabië het wahabisme, een extremistische strekking van de islam, blijft verkondigen en financieren zonder dat we daar sancties tegen nemen, dan wordt dat gezien als het hanteren van twee maten en twee gewichten. En de lijst gaat verder.

Zijn we in staat om in alle ootmoed toe te geven dat de westerse waarden, die zo vaak worden aangehaald na terreurdaden in onze contreien, nogal hol klinken in de oren van velen? De schuld geven aan de islam en onze Eerste Minister van blindheid betichten, zoals enkele kranten in Vlaanderen deden, helpt ons helemaal niet vooruit.

Bommen werpen in Syrië zal dat evenmin doen, als we onze wereldvisie, ons denkpatroon en ons gedrag niet beter afstemmen op onze waarden. Zoniet zal de perceptie blijven groeien dat we huichelaars zijn. Zulke percepties opzij schuiven als irrelevant zou een grove fout zijn, want ze liggen aan de grond van politieke visies en acties – bij ons en elders.

Het is van bijzonder belang dat we ons beter bewust worden van hoe we overkomen in de rest van de wereld. Zoniet zullen terreurdaden steeds toenemen, gebaseerd op de percepties die ons wereldbeeld, denkpatroon en gedrag uitstralen.

We weten dat jonge mannen met een muselmaanse naam het heel moeilijk hebben op onze arbeidsmarkt. Zo’n discriminatie moeten we aanpakken, zoniet verloochenen we onze westerse waarden. Aan het conflict tussen Palestina en Israël moeten we harder werken om tot een billijke oplossing te komen, zoniet verloochenen we onze westerse waarden. De mensen die opgesloten blijven in Guantanamo Bay moeten juist behandeld worden, zoniet verloochenen we onze westerse waarden.

Voordat we blijven wijzen naar de splinter in het oog van de ander, laat ons kijken of er geen balk in ons oog verborgen zit.

Bij de volgende terreuraanslag, zij het in Kaboel, Bagdad, Peshawar, Beiroet of elders, moeten we evenveel medeleven tonen en moeten we onze stadhuizen en andere gebouwen verlichten in hun nationale kleuren, zoniet verloochenen we onze westerse waarden.

Als zulke acties niet samengaan met bombardementen in Syrië, dan zullen die weinig of geen effect hebben. Ze zullen enkel de perceptie versterken dat we twee maten en twee gewichten hanteren.

Vermoedelijk zal deze stelling meer kwaad bloed zetten dan bijval vinden. Voordat we blijven wijzen naar de splinter in het oog van de ander, laat ons kijken of er geen balk in ons oog verborgen zit. Na de aanslag in Parijs scheef een overlevende van de Breivik-aanslag in Noorwegen in 2011 een opinie in de krant The Guardian. Daarin stelt hij: ‘Ons vermogen om gewelddadig extremisme te stoppen is afhankelijk van ons vermogen om elkaar als evenwaardige mensen te beschouwen.’

Voordat we naar macho-taal grijpen, zouden we er goed aan doen om eerst ons wereldbeeld, denkpatroon en gedrag aan een eerlijk en diepgaand onderzoek te onderwerpen. Zoniet zullen de terreurdaden blijven toenemen, zoals dat al een vijftiental jaar in stijgende lijn gaat. Het was Einstein die zinloosheid definieerde als zijnde hetzelfde te doen in de verwachting dat het resultaat zal veranderen.

Jan Vandemoortele, Voormalig VN diplomaat en VN ambassadeur in Pakistan

Alles hangt aan elkaar

Wordt alles anders na Parijs? Veel wordt anders door de reeks van zulke aanslagen die al een tijdje aan de gang is. Waarschijnlijk zullen er nog volgen. Mensen worden terecht banger. Ze gaan zich meer indringende vragen stellen over onze samenleving en de internationale omgeving. Dit kan op politiek vlak op erg verschillende manieren uitpakken. Misschien neemt het besef van mondialisering toe, en kan daar iets positiefs uit komen.

De Syrische burgeroorlog is illustratief voor het wantrouwen tussen groot- en regionale machten.

Over de diepere drijfveren van de terroristen is het laatste woord nog niet gezegd. Het is wel duidelijk dat we voor preventie en bestrijding tegen een erg complex probleem aankijken. De destabilisering van Irak en Syrië heeft ruimte gegeven aan Daesh, zodat de magneet en inspiratiebron van het “kalifaat” konden ontstaan.

De Syrische burgeroorlog is illustratief voor het wantrouwen tussen groot- en regionale machten. Op regeringsniveau komt het besef dat we allemaal in hetzelfde bootje zitten maar traag van de grond. Van de net afgelopen top van de 20 grootste industrielanden (G20) in Antalya verwachtten we bijvoorbeeld spectaculairdere beslissingen om enige orde in de mondiale chaos te scheppen.

Analisten suggereren ook dat klimaatverandering en droogte vóór de oorlog sociale spanningen in Syrië op de spits hielpen drijven. De algemene verwachting is dat verdere klimaatopwarming en het uitblijven van massale investeringen in adaptatie nog meer landen zullen destabiliseren, staten doen instorten, vluchtelingenstromen op gang brengen en vormen van terrorisme aanwakkeren. Uitgerekend in Parijs verwachten we in december een historische doorbraak op dit vlak.

In onze samenleving laten jongeren, die zich duidelijk niet goed voelen in hun vel en deze samenleving, zich verleiden door een extremistische en moorddadige ideologie. Afhankelijk van de persoon spelen frustratie over achterstelling, discriminatie en internationaal onrecht in meer of mindere mate een rol, naast een nog moeilijker te definiëren onbehagen in deze ingewikkelde maatschappij. Zoals eerder in de geschiedenis kampt een deel van de jongeren met een zware psychosociale problematiek, wat een heel klein percentage op dit slechte pad brengt.

Zeker is dat ideologische kruistochten tegen hele bevolkingsgroepen ons verder van huis zullen brengen.

Zeker is dat ideologische kruistochten tegen hele bevolkingsgroepen ons verder van huis zullen brengen. Het antiwetenschappelijk obscurantisme dat ons verbiedt “sociologische verklaringen” (met bijhorende negatieve connotatie) te vinden, eveneens.

Er loopt in de wereld van vandaag veel mis, van het interpersoonlijke en lokale tot het wereldniveau. Deze linken gaan in beide richtingen.

De meervoudige crisissen – financiën, klimaat, energie, veiligheid, vluchtelingen – zijn op intrigerende manieren met elkaar verweven. Zij zetten ook meer en meer de binnenlandse samenlevingen onder druk. Het mondiale kapitalisme blijft moeilijk te bedwingen. De aarde is een losgeslagen ruimteschip, maar de G20 heeft niet de ambitie om in de cockpit te gaan zitten, en laat op zijn beurt de Verenigde Naties niet toe dit te doen.

Deze mondialisering op een duurzaam spoor zetten, vergt een holistische benadering. Enkele kernpunten. Alle burgers zullen open moeten staan voor meer betrokkenheid en verbondenheid. Neoliberale afbraakpolitiek, There is no such thing as society, dat kan niet meer. Zoals de Verenigde Naties zeggen: laat niemand achter, noch op sociaaleconomisch, noch op psychosociaal vlak. De duizelingwekkende ongelijkheid moet dringend worden teruggedrongen. We hebben warmere samenlevingen nodig, maar ook een sterke publieke sector en een sterker middenveld.

Versterking van de EU én multilaterale samenwerking over de continenten heen worden de absolute prioriteiten voor het buitenlands beleid.

De onzichtbare hand van de markt zal onze maatschappelijke problemen niet oplossen. Ook belastingverlaging moet even wachten; denk alleen aan de wereldwijde factuur van de adaptatie aan de klimaatverandering. Versterking van de EU én multilaterale samenwerking over de continenten heen worden de absolute prioriteiten voor het buitenlands beleid. Dit laatste moet centraler in de binnenlandse discussie, beleidsvorming en budget staan.

Zoals ik eerder al schreef op MO.be, is internationaal ook een nieuwe mentaliteit, nieuwe software nodig. Het Westen moet aanvaarden dat de wereld niet alleen multicultureel, maar nu ook multipolair is.

In alle richtingen is er behoefte aan meer empathie, ook ten opzichte van de legitieme belangen, waarden en bezorgdheden van anderen. Internationale relaties tussen groot- en regionale machten moeten versterkt en gekoesterd worden, in plaats van al te gratuit ondermijnd.

Niet alleen uit rechtvaardigheid, maar ook uit eigenbelang, is er bovendien geen alternatief voor een veel inclusiever wereldbeheer, waarin ook de zwaksten veel te zeggen hebben. Het is voor alle maatschappelijke bewegingen en politieke partijen hoog tijd het programma aan dit nieuwe gelaat van de mondialisering aan te passen.

Dries Lesage, professor internationale politiek, UGent

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Doctor in de ontwikkelingseconomie en mede-grondlegger MDG’s.

    Jan Vandemoortele werkte 30 jaar bij diverse organisaties van de Verenigde Naties, onder andere bij het kinderfonds (Unicef), zowel op de hoofdzetel als in ontwikkelingslanden.

  • Politicoloog UGent

    Dries Lesage is docent aan het Ghent Institute for International Studies aan de UGent.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.