Paul Kagame: President of Zonnekoning?

Vrijdag 18 december zijn de Rwandezen naar de stembus gegaan. Niet voor verkiezingen deze keer, maar om zich in een referendum uit te spreken over de mogelijkheid voor Kagame om president te blijven tot 2034. Het Rwandese regime vindt democratie een te ernstige aangelegenheid om ze zomaar over te laten aan de grillen van de kiezer, dus werd het referendum afgewerkt als een strak geregisseerde massascène in een bijbelfilm van vijftig jaar geleden. Zoals dat bij verkiezingen ook gaat.

  • © Reuters © Reuters

Wat is er nu precies veranderd? De senaat stemde onlangs een amendement op de grondwet waarbij het aantal presidentiële mandaten beperkt blijft tot twee, en slechts vijf jaar duren in plaats van zeven nu. Kagame leidde de rebellenbeweging tussen 1990 en 1994 naar de macht in Kigali, werd toen als minister van Defensie de sterke man van het regime met president Bizimungu als uithangbord maar zonder echte macht.

In 2000 werd Bizumungi opzij geschoven en Kagame werd president van de overgangsregering. In 2003 werd hij voor het eerst verkozen, in 2010 voor een tweede mandaat.Telkens met een stalinistische score en een ijzeren greep op de publieke opinie.

De inzet van het referendum gisteren was een uitzonderlijk derde mandaat van zeven jaar, waarna de tellers op nul worden gezet

De inzet van het referendum gisteren was een uitzonderlijk derde mandaat van zeven jaar, waarna de tellers op nul worden gezet zodat Kagame zich in 2024 in principe kandidaat kan stellen voor zijn eerste van twee mandaten van vijf jaar.

In zo’n scenario zou hij in 2034 de macht de macht overdragen aan een nieuw staatshoofd. Hij is dan 77 jaar, 40 jaar de feitelijke machthebber van Rwanda, waarvan 34 als staatshoofd.

Volgens de laatste berichten zijn nu zo’n 70 procent van de stemmen geteld. 98 procent van die referendumgangers spreekt zich uit voor deze mogelijkheid. Als je een bijna volledige controle hebt over de wetgevende, uitvoerende en gerechtelijke instellingen, en als de onafhankelijke pers zo goed als helemaal verdwenen is, wanneer dat miniscule deel van de samenleving dat nog niet (al dan niet onder druk) openlijk jouw kant heeft gekozen zich heeft verfijnd in de nobele kunst van de zelfcensuur, dan verlies je geen verkiezingen of referenda…

Een groot deel van de commentatoren gaan er nu voor het gemak even van uit dat dit scenario zich automatisch gaat ontrollen. Dat Kagame, nu er een grondwettelijk kader is dat hem de kans geeft om tot 2034 president te blijven, dat effectief ook gaat doen. Maar zo ver zijn we nog niet. Kagame’s regime is een stuk minder monolithisch dan men de buitenwereld wil geloven: er lopen een aantal breuklijnen doorheen de top van staat, leger en partij.

Een paar van die breuklijnen kristalliseren zich in de generatiewissel die aan die top plaatsvindt. Mensen uit de generatie van de dissidente generaal Kayumba Nyamwasa en de in januari 2014 in Zuid-Afrika vermoorde kolonel Patrick Karegeya zijn aan de kant gezet.

Ze maakten plaats voor jongere mannen en vrouwen, geboren op het einde van de jaren zeventig of het begin van de jaren tachtig, ambitieus, hoogopgeleide technocraten, geen militairen maar meertalige intellectuelen en dus heel verschillend van de generatie leiders die opgroeiden in de vluchtelingenkampen in Oeganda, Museveni mee aan de macht hielpen in Kampala, daarna de macht veroverden in Kigali en uiteindelijk rijk werden door de plundering van Congo.

De mensen die Kagame’s Brave New World mee hebben verwezenlijkt, worden vervangen door mensen die erin zijn opgegroeid

De mensen die Kagame’s Brave New World mee hebben verwezenlijkt, worden vervangen door mensen die erin zijn opgegroeid, en die hun opleiding en vorming in het buitenland kregen.

Die nieuwe generatie heeft het ambitieuze Visie 2020 uitgewerkt, waarin Rwanda zowat het Singapore van Afrika wordt, de motor van de modernisering in de regio.

Als je die ambitie wil hard maken, dan geraak je beter zo snel mogelijk af van het militaire label met de uitwassen van misdaden tegen de menselijkheid en plunderingen die nog het best zijn samengevat in het Mapping report van de Verenigde Naties in 2010. En dan ben je natuurlijk ook niet gediend van een president die 34 jaar aan de macht is.

Onmiddellijk na de verkiezingen in 2010 waren er aanwijzingen dat het regime, met volle steun van Kagame, op zoek was naar iemand die de generatiewissel op het hoogste niveau zou incarneren. Er circuleerden namen als Richard Sezibera, secretaris-generaal van de East African Community, of Donald Kaberuka, voormalig voorzitter van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank.

Maar in 2012 en 2013 geraakte Rwanda andermaal verwikkeld in een militair avontuur met rebellenbeweging M23 in het oosten van Congo. Rwanda’s meest loyale bilaterale partners (UK, VS, Nederland, Duitsland en Zweden) spraken toen niet alleen straffe taal maar gingen ook over tot maatregelen. Het regime stond plots onder druk en de vraag naar een troonopvolger voor Kagame was niet meer aan de orde van de dag.

Ondertussen zijn we enkele jaren verder en voelen de machtshebbers zich weer zeker van hun stuk. Ook nu zijn er aanwijzingen dat er nagedacht wordt over de opvolging. Het gaat nu niet meer over “high profile”-figuren als Sezibera en Kaberuka, maar lijkt men te zoeken naar een figuur die nu minder zichtbaar is maar toch geloofwaardig is als uitgangsbord van een minder militair regime, zonder daarbij de ware hefbomen van de macht in handen te krijgen.

Kagame heeft met het gebruikelijke machtsvertoon en dedain het constitutioneel kader gecreëerd om aan de macht te blijven.

Vandaag is slechts één zaak zeker: Kagame heeft met het gebruikelijke machtsvertoon en dédain het constitutioneel kader gecreëerd om aan de macht te blijven. Of hij dat ook gaat doen blijft een open vraag. Vermoedelijk wordt er op meerdere scenario’s gewerkt.

En dan is er natuurlijk het regionale plaatje: Rwanda is niet het enige land waar men zich voorbereidt op verkiezingen: Burundi is een ander land geworden sinds Nkurunziza zich in april 2015 door zijn partij liet voordragen voor een derde mandaat. Een groot deel van de stappen voorwaarts die het land sinds de oorlog gezet heeft zijn ondertussen teniet gedaan, ook al is de man in juli effectief herkozen.

In Tanzania heeft een zittend president na verkiezingen in oktober andermaal plaats gemaakt voor een opvolger na twee mandaten. In de DRC is het nog niet duidelijk wat Kabila’s echte plannen zijn voor 2016. Ook zijn grondwettelijk aantal mandaten zit er op.

Ook in Uganda zijn er presidentsverkiezingen voorzien. President Museveni, aan de macht sinds 1986, heeft al lang geleden laten blijken dat hij tot het einde van zijn leven president wil blijven, en niets laat vermoeden dat 2016 daar verandering in gaat brengen.

En ook in Brazzaville vindt de president van het andere Congo, Denis Sassou Nguesso dat zijn ambtsperiodes tot nu toe (1979 tot 1992 en 1997 tot vandaag) te kort waren om zijn meerwaarde tot haar volle recht te laten komen.

In elk van die landen wordt gekeken hoe de internationale partners reageren bij de anderen, en iedereen constateert dat de internationale gemeenschap niet erg veel instrumenten heeft om veel invloed te hebben op de pogingen van machtshebbers om op hun stoel te blijven zitten. Ook daarom is het interessant te volgen hoe er gereageerd zal worden op het Rwandese referendum.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.