“‘Een leefbare aarde als gemeenschappelijke deler’

80% van de wereldbevolking wil klimaatactie, volgens recent gepubliceerd onderzoek. Tegelijkertijd blijkt ook dat het merendeel van de mensen die klimaatactie wil onterecht denkt dat zij in de minderheid zijn.

Dat toont helaas ook dat het narratief van liberale klimaatpropaganda nog steeds sterk is verankerd in de samenleving. Volgens dit narratief is de ecologische crisis er, omdat de mensen en masse niet de juiste, groene keuzes zouden maken. Dit zou dan laten zien dat ze het dus eigenlijk niet echt willen.

Zoals de Amerikaanse feministe Rebecca Solnit schrijft, is dit narratief – net als de individuele, ecologische voetafdruk - uitgevonden door de fossiele industrie, zodat hun belangen, hebzucht en directe bijdrage aan de crisis niet aan het licht zouden worden gebracht. Het kapitalistische systeem erachter is gebaseerd op uitbuiting van mensen en planeet - we moeten ons dan ook geen zand in de ogen laten strooien door dit narratief en inzetten op systeemverandering.

De fantasie van een kolonie op Mars is er één zonder parlement of grondwet, de CEO heeft het er geheel voor het zeggen.

Volgens Solnit is het daarvoor enorm belangrijk om ons collectief te organiseren, ook al kan dit nog steeds samengaan met het proberen te maken van de juiste individuele afwegingen.

Tegelijkertijd zien we ook libertaire klimaatpropaganda opkomen. Naomi Klein en Astra Taylor noemen dit end times fascism in een recent stuk. Een stuipstrekking van datzelfde systeem dat begint te beseffen dat we deze aarde daadwerkelijk aan het vernietigen zijn en daar dan maar een business opportunity van maakt – om dan vervolgens naar Mars te vertrekken? Wie er mee mag? Het merendeel van de mensen waarschijnlijk niet. En in wiens belang is het eigenlijk om ons te laten denken dat Mars een beter thuis zou zijn dan deze aarde, die zo ontzettend goed voor ons kan zorgen en aan zo’n grote verscheidenheid van levensvormen een thuis biedt?

Naomi Klein constateert dat de groep die zich nu rondom Trump heeft verzameld en waarin enkele van de rijkste mensen op aarde zitten, actief aan het inzetten is op de klimaatontwrichting – drill baby drill. Een ander gedeeld belang van deze coalitie is de afbraak van de democratie, en de mensenrechten waarop die democratie steunt.

De fantasie van een kolonie op Mars is er één zonder parlement of grondwet, de CEO heeft het er geheel voor het zeggen. Zoals Naomi Klein dan ook stelt na het bestuderen van de coalitie rondom Trump, ze hebben het geloof in een toekomst hier op aarde opgegeven. Maar Klein bestudeert deze grimmige narratieven om te kunnen weten hoe we ze het beste kunnen bestrijden.

We zijn met meer dan we denken

Want juist het feit dat het zó grimmig is, biedt volgens Klein ook een enorm potentieel. Hoeveel mensen kan je wel niet samenbrengen onder de gemeenschappelijke deler van: ‘wat als we nou willen geloven in een leefbare wereld, wat als we willen geloven in de toekomst?’ Een brede coalitie die gaat staan vóór het hebben van een leefbaar leven, zowel nu als in de toekomst. En het goede nieuws is dus dat we met meer zijn dan we denken.

De Nederlandse kunstenaar Jonas Staal zet in zijn boek Climate Propagandas verschillende narratieven rondom de ecologische crisis uiteen. Enkel één narratief kiest voor het leven hier op aarde en dat is het narratief van transformatieve klimaatpropaganda. Zoals Staal het zelf beschrijft, staat in dit narratief systeemverandering en reparatie centraal: ‘[R]eparatie van klassenverschillen, van koloniaal onrecht, en van banden tussen menselijke en niet-menselijke dieren en ons ecosysteem als geheel. Reparaties die ons toestaan te veranderen met het klimaat: van fossiel roofkapitalisme naar een coöperatieve ecologische democratie.’

En aan wat voor klimaatactie kunnen we denken? Het is inspirerend dat juist uit democratische innovaties zoals klimaatburgerpanels vooruitstrevende ideeën komen voor sociaal rechtvaardig klimaatbeleid.

Uit onderzoek blijkt dat de voorstellen van klimaatburgerpanels veel vaker inzetten op overheidsregulering of op sufficiëntie dan de nationale klimaatplannen van landen. Oftewel, burgers komen met verdergaande voorstellen dan politici. Denk dan aan voorstellen zoals het verbieden van advertenties voor producten met een erg negatieve klimaatimpact zoals bijvoorbeeld SUV’s, een label op elk product dat laat zien hoe schadelijk het is voor het klimaat, een minimale wettelijke garantie van 10 jaar waarbij ook de reserveonderdelen verkrijgbaar moeten zijn, het instellen van een vierdaagse werkweek of het verbieden van vluchten die je ook in minder dan 4 uur reizen met de trein kan maken.

Of het progressief belasten van bijvoorbeeld vliegen of vlees waarbij het exponentieel duurder wordt bij meer gebruik, zodanig dat iedereen een stapje terug moet doen en niet enkel de mensen die het niet kunnen betalen. Want het is belangrijk dat mensen het idee hebben we dat het samen doen en dat het rechtvaardig is. Alleen dan kunnen we een brede coalitie smeden en met collectieve oplossingen komen en ons een toekomst verbeelden waarin we kunnen geloven.

En op Wereldkamp dit jaar geven we alvast een voorzet, wees van harte welkom.

Elze Vermaas is medewerkster bij de ecologische denktank Oikos.