‘Ondanks de wreedheden op 7 oktober rechtvaardigde de gruwel van de bezetting wél gewapend verzet’

In een urenlang gesprek met MO* naar aanleiding van het trieste jubileum legt hij haarfijn uit waarom Israël straffeloos misdaden kan begaan, en waarom de tweestatenoplossing “lachwekkend” is.

‘Ik was in Londen toen ik het nieuws hoorde, mijn eerste reactie was opluchting, misschien zelfs bewondering. Het Palestijnse verzet was toch niet gebroken.’

Een boude stelling…

Jeff Halper: ‘Wie de acties van Hamas die dag verdedigt, wordt weggezet als onmens. Maar we moeten een onderscheid durven maken.’

‘Toen de eerste berichten kwamen, leek het op een militaire operatie. Hamasstrijders braken door, vielen een Israëlische basis aan, namen soldaten gevangen. Dat is volgens het oorlogsrecht toegestaan. Israël neemt zelf jaarlijks duizenden Palestijnen gevangen, vaak kinderen die een steen gooien.’

‘Pas later werd duidelijk dat er ook burgers op gruwelijke wijze werden vermoord. Dat zijn oorlogsmisdaden waarvoor Hamas verantwoordelijk is. Een militaire organisatie moet discipline houden. Die wreedheden zijn illegitiem en onmenselijk.’

‘Wat ontbreekt in dat debat, is staatsgeweld. Israël noemt zijn aanvallen “legitiem”, maar volgens eigen cijfers zijn meer dan 80 procent van de slachtoffers in Gaza burgers. Geen verhouding van twee burgers per strijder, zoals Netanyahu beweert, maar acht of tien. Dat is genocide. Maar als een VN-lidstaat dat doet is het geen terreur.’

‘De aanvallen op Israëlische burgers veroordeel ik, maar Israël kan evenmin vrijuit gaan. Palestijnen zeggen terecht: “Wij beleven elke dag 7 oktober”. Huizen worden systematisch gesloopt op de Westoever, families verdreven. Sinds 1936 torsen ze trauma’s en massamoorden, waar Israël verantwoordelijk voor is.’

‘Dat Hamas die dag burgers vermoordde is onaanvaardbaar. Maar de gruwel van de bezetting en de blokkade van Gaza rechtvaardigden wel de militaire operatie tegen Israëlische doelen op 7 oktober.’

Desalniettemin heeft die dag diepe wonden geslagen in de Israëlische maatschappij. Ziet u een voor en na?

Jeff Halper: ‘De hele samenleving is diep getraumatiseerd. Het vertrouwen in het leger was onaantastbaar maar stortte in. Mannen op slippers braken door onze muren en doorprikten die veiligheidsmythe. Er blijven veel vragen: waarom reageerde het leger niet? Netanyahu weigert een onderzoek.’

‘7 oktober was een militaire schok en een diepmenselijk trauma. Israël is harder, racistischer, meer gesloten geworden.’

‘De tragische gebeurtenissen van die dag hakten erin, maar worden enkel gezien als een antisemitische niet-geprovoceerde aanval op vredelievende Joden. De context van verzet tegen een meedogenloze bezetting telt niet.’

‘Sindsdien draait alles om de gijzelaars. De Palestijnse kwestie verdween volledig uit het debat. De overgrote meerderheid van de Israëli’s steunt wat er in Gaza gebeurt. Zelfs als morgen alle gijzelaars vrij zijn, wil een meerderheid de oorlog voortzetten.’

‘7 oktober was een militaire schok en een diepmenselijk trauma. Bovendien cementeerde het voorgoed het idee dat alle Arabieren terroristen zijn. Het gaf de havikken vleugels. Er is geen enkele ruimte meer voor dialoog met de Palestijnen of andere tegenstanders. Israël is harder, racistischer, meer gesloten geworden.’

Was het ook de genadeklap voor de toen al marginale vredesbeweging en Israëli’s die voor de Palestijnse zaak opkomen?

Jeff Halper: ‘Demonstreren betekende arrestatie of klappen, dus iedereen zweeg. Ook ik beperkte me tot schrijven en interviews geven, op straat komen was zelfmoord.’

‘Nu zie je een kleine kentering, met de verwoesting in Gaza die zelfs voor Israëli’s zichtbaar is en met het oordeel van het Internationaal Gerechtshof. Een kleine 10 procent van de Israëli’s durft weer kritisch zijn. Maar het woord genocide krijgen maar weinigen over de lippen. De meesten willen Israël niet als concept in vraag stellen. Ze veroordelen de regering en oorlogsmisdaden, maar niet de grond van de zaak.’

En wat betekende die dag voor de Palestijnse zaak? Zette het die opnieuw op de agenda of bracht het enkel schade toe?

Jeff Halper: ‘Beide. Palestina staat weer in de schijnwerpers: er zijn VN-initiatieven en flotilla’s, en regeringen staan onder druk. Niemand kan nog om het dossier heen.’

‘Het kernprobleem is dat de Palestijnen geen politieke agency meer hebben.’

‘Tegelijk heeft het de Palestijnse kwestie gereduceerd tot terrorisme. 7 oktober staat synoniem voor Hamas en terreur. Wie solidair is met de Palestijnen wordt weggezet als antisemitisch of een veiligheidsrisico. Zo wordt de hele zaak gecriminaliseerd.’

‘Het kernprobleem is dat de Palestijnen geen politieke agency meer hebben. Internationaal hebben ze geen bondgenoten, de Palestijnse Autoriteit speelt onder een hoedje met Israël. Er is geen politiek programma, geen leiderschap, er rest hen enkel gewapend verzet. Dat komt natuurlijk mede omdat elke Palestijn die zijn kop boven het maaiveld steekt uitgeschakeld wordt.’

Geen conflict maar kolonialisme

Op 8 oktober begon Israël aan een drieste bommencampagne op Gaza die eigenlijk nooit gestopt is. Op 9 oktober zei Gallant dat ze tegen “menselijke dieren” vochten, om een beleg te rechtvaardigen waardoor er nu dagelijks mensen van de honger sterven. U schreef op 12 oktober al ‘Ik ga vanavond naar bed in de volle zekerheid dat terwijl ik slaap, Israël (…) genocide pleegt in Gaza’. Hoe komt het dat u zo vroeg inzag wat er gaande was?

Jeff Halper: ‘Omdat ik de situatie lees als een vorm van vestigingskolonialisme, niet als een tweezijdig conflict.’

‘Westerse leiders en media zien het als een Israëlisch-Palestijns conflict, maar Leopold II lag ook niet in conflict met de Congolezen. Het is een koloniaal project, waarbij Israël eenzijdig het land van de Palestijnen wil overnemen.’

‘Je hoeft geen profeet te zijn om te zien dat geweld en genocide ingebouwd zijn in dat systeem. Zo’n koloniale macht moet mensen verdrijven of uitroeien om haar doel te bereiken. Palestina judaïseren: een Arabisch land omvormen tot een Joods land.’

‘Een inheemse bevolking zal zich altijd verzetten wanneer ze dreigt uitgewist te worden, wat dan bestempeld wordt als terreur. Gekoloniseerde volkeren die zich verzetten tegen onderdrukking - van de Mau Mau in Kenia tot Nelson Mandela - zijn door hun onderdrukkers altijd bestempeld als “terroristen”, want zodra men spreekt van guerrilla’s of vrijheidsstrijders wordt hun verzet legitiem.’

‘De genocide begon trouwens niet op 8 oktober. De Nakba van 1948 was al culturele en demografische uitwissing. Operatie Cast Lead in 2008-2009, de oorlog in 2012… Telkens nietsontziende bombardementen op een klein, dichtbevolkt gebied met veel burgers en zonder echt leger.’

‘Beleidsmakers moeten door die koloniale bril kijken om Israël te begrijpen. Netanyahu zegt dat hij enkel zal stoppen na een “totale overwinning” in Gaza. Maar zelfs zijn eigen leger zegt dat Hamas al lang militair verslagen is.’

‘Netanyahu doelt niet op een militaire overwinning, hij begrijpt als geen ander dat een koloniaal project pas voltooid is als elke vorm van verzet gebroken is en elk spoor van nationale aanwezigheid is uitgewist. Eén enkele Palestijn die opstaat met een keffiyeh en een geweer volstaat om dat einddoel te belemmeren.’

‘Binnen het vestigingskolonialisme zijn er voor de oorspronkelijke bewoners slechts drie uitkomsten: gedood, verdreven, of gebroken en onderworpen worden. Pas dan kunnen de kolonisten achteroverleunen. Dát is de logica achter 7 oktober en de daaropvolgende vernietigingsoorlog.’

‘In dienst van de grootmachten’

Een vernietigingsoorlog die de internationale gemeenschap bijna twee jaar stilletjes liet gebeuren, en een illegale bezetting die al decennialang straffeloos doorgaat. Waarom komt Israël met zoveel weg?

Jeff Halper: ‘De zionistische beweging begreep al snel dat ze boven hun gewicht kon boksen door zich onmisbaar te maken voor de grootmachten.’

‘Toen het Ottomaanse rijk viel, zochten de Britten voet aan grond in het Midden-Oosten om het Suez-kanaal veilig te stellen, en die van Britse en Amerikaanse Joden om WOI te beëindigen. Op vraag van de zionisten kwamen ze in 1917 met de Balfourverklaring, dat het pad effende voor een Joods thuisland op Palestijns grondgebied. Daarmee kreeg de kleine zionistische beweging plots erkenning en steun van het grootste wereldrijk van die tijd.’

‘Na de eenzijdige oprichting van Israël in 1948 nam Frankrijk de rol van broodheer over. Parijs wilde steun om het Arabisch nationalisme breken dat de Franse kolonies Algerije en Marokko bedreigde. In ruil kreeg Israël Mirage-jets en een kernwapenprogramma.’

‘Na de oorlog van 1967 verbonden de Israëli’s hun lot aan dat van de VS. Vandaag levert Israël ook wapens aan India, China en Rusland. Heb je hen al horen spreken van sancties?’

‘Israël heeft zich incontournable gemaakt als het de facto militaire verlengstuk van de VS in het Midden-Oosten. Het geeft zelfs groen licht voor Amerikaanse wapenleveringen aan de Gofstaten, die F-35’s en drones mochten aankopen als ze de Abrahamakkoorden tekenden, deals die het Congres eerder blokkeerde.’

‘Israëls voornaamste exportproduct is het concept van de veiligheidsstaat: welvarende democratieën leren hoe ze tegenstanders kunnen criminaliseren zonder hun democratisch aura te verliezen.’

‘Israël speelt handig in op de kloof tussen regimes en bevolkingen. Autocratische leiders krijgen precies wat ze nodig hebben om kritiek te smoren: spyware, gezichtsherkenning, AI en politietactieken, allemaal getest op Palestijnen. Pegasus werd wereldberoemd, maar is slechts één voorbeeld.’

‘Ook in het Westen worden Israëlische instrumenten gebruikt, zeker nu overheden daar ook repressiever worden. In 2015, na de aanslagen in Brussel, sneerde de huidige Israëlische Defensieminister Katz dat Belgen beter het Israëlische veiligheidsmodel zouden kopiëren “in plaats van chocolade eten”.’

‘Israëls voornaamste exportproduct is het concept van de veiligheidsstaat: welvarende democratieën leren hoe ze tegenstanders kunnen criminaliseren zonder hun democratisch aura te verliezen. De pro-Palestinabetogers die als terroristen worden weggezet, journalisten en academici die wereldwijd onder druk staan: het past allemaal in dat model.’

‘Israël heeft het politieke landschap perfect ingeschat en zich genesteld in de rol van bewakingsagent van het mondiaal kapitalisme en repressieve regimes.’

Waarom slagen de naoorlogse instellingen - diplomatie, de VN, internationaal recht - er niet in de uitwassen van die strategie te temperen?

Jeff Halper: ‘Omdat de huidige wereldorde een transactioneel systeem is. Macht en belangen gaan voor in het beleid, ideologie, mensenrechten en rechtvaardigheid zijn bijzaken. Dat is het drama van de Palestijnen: ze hebben de powers that be niets te bieden, geen militaire of economische macht, geen olie of mineralen…’

‘De VS beschermen Israël tegen internationale sancties door hun vetorecht in de VN-Veiligheidsraad te gebruiken. Binnen de EU schakelt Netanyahu bondgenoten in zoals Orban om de unanimiteit te breken.’

‘Zelfs landen die sympathie hebben voor de Palestijnen, zoals Ierland, duwen niet door uit angst om de relatie met Washington op het spel te zetten. Net als voor België is de Palestijnse kwestie daarvoor simpelweg niet belangrijk genoeg. Dus verlenen ze lippendienst aan de mensenrechten zonder de banden met Israël te verbreken. Zo kan het zijn genocide straffeloos voortzetten.’

Ook het straatprotest kwam pas de voorbije maanden echt op gang. Als antwoord daarop erkennen westerse landen een Palestijnse staat die naast Israël moet bestaan om de crisis op lange termijn te bezweren. Volgens velen is die tweestatenoplossing achterhaald, u noemt ze fundamenteel onwerkbaar en onrechtvaardig…

Jeff Halper: ‘Omdat ze de historische landroof witwast. Een koloniale beweging, die volgens alle maatstaven illegaal en immoreel is, wordt plots een “legitieme partij”. De Palestijnen, de oorspronkelijke bewoners, worden herleid tot “de andere kant” die rechten moeten inleveren die vanzelfsprekend zouden moeten zijn. Ze moeten onderhandelen over hoeveel van hun land ze mogen houden, of ze hun eigen grenzen en luchtruim mogen bewaken, of ze zich vrij mogen bewegen.’

‘Israël heeft alle troeven in handen. Door het enorme machtsverschil kunnen de Israëli’s in die onderhandelingen niet verliezen en de Palestijnen niet winnen.’

‘De tweestatenoplossing was nooit meer dan een rookgordijn waarachter het zionistisch project voltooid kon worden, een zoethoudertje voor de buitenwereld.’

‘Kijk naar de recente erkenningen door Frankrijk en co: een vaag idee van een Palestijnse staat, zonder grenzen vast te leggen. Niets belet Israël om de nederzettingen verder uit te breiden en meer land in te nemen. Puur symboliek dus, het zal niets veranderen op het terrein.’

‘Bovendien is de tweestatenoplossing fysiek onmogelijk. Op de Westelijke Jordaanoever wonen momenteel 800.000 Israëlische kolonisten. Gaza ligt in puin. Wat overblijft zijn vier enclaves op 15 procent van historisch Palestina.’

‘In plaats van in een levensvatbare staat zouden Palestijnen in bantustans belanden, zoals in Zuid-Afrika: niet-soevereine, onleefbare reservaten. Er zal een soort parlement en marionet als president aangesteld worden, en de wereld zal zeggen: “Goed genoeg!” Eens dat gebeurt, is er geen politieke ruimte meer voor Palestijnen om hun rechten op te eisen.’

‘Dat is precies waar Israël op rekent. De tweestatenoplossing was nooit meer dan een rookgordijn waarachter het zionistisch project voltooid kon worden, een zoethoudertje voor de buitenwereld. Het doel was land innemen, niet om het te delen.’

‘Zelfs tijdens het Oslo-vredesproces in de jaren ’90 heeft de toenmalige Israëlische regering het aantal kolonisten in de Palestijnse Gebieden laten verdubbelen van 200.000 naar 400.000. Zelfs toen was er dus helemaal geen intentie om een leefbare Palestijnse staat toe te laten.’

Gelukkig kwam Trump met een vredesplan om de boel te redden…

Jeff Halper: (Lacht schamper) ‘Dat plan bestendigt enkel de status quo, met Trump en Blair die de bezetters vervoegen. Meer dan een ultimatum aan Hamas om gijzelaars vrij te laten of Gaza wordt vernietigd is het niet. Ik had niet verwacht dat Arabische landen zo makkelijk zouden meegaan, maar het toont nogmaals Israëls enorme invloed in de regio.’

In uw boek Decolonizing Israel, Liberating Palestine pleit u voor een doordacht alternatief voor de tweestatenoplossing: één democratische staat, met gelijke rechten voor Palestijnen én israëlische Joden. Hoe zou dat concreet werken?

Jeff Halper: ‘Het idee is eigenlijk heel simpel: één democratische staat in heel historisch Palestina. Dus moet er eerst gedekoloniseerd worden.’

‘De staat Israël moet ontmanteld worden, de nederzettingen en de bezettingsstructuren moeten op de schop en de landroof moet ongedaan gemaakt worden. Daarna bouw je iets nieuws: één rechtstaat, met één parlement, één grondwet en gelijke burgerschapsrechten. Vluchtelingen kunnen terugkeren naar hun geboortedorp middels een grondige en eerlijke herverdeling van land plaatsvinden.’

‘We hebben nog geen naam voor die nieuwe staat, het moet iets inclusiefs zijn, maar het is een land van en voor alle inwoners van het gebied. Daarbij moeten we de realiteit erkennen dat er twee nationale groepen zijn: Palestijnse Arabieren en Israëlische Joden. Dat is voor vele Palestijnen een zure appel, maar na acht decennia soevereiniteit is de Joodse aanwezigheid een feit. Als je dat ontkent, plant je de kiem voor meer geweld.’

‘Het wordt geen binationale staat, beide groepen krijgen wel culturele zelfbeschikking: eigen universiteiten, media, literatuur, religie en cultuur. Je kan zo Palestijns of Joods zijn als je wil, zolang je de wetten respecteert en de civiele staat erkent. Het is geen etnostaat, en religie mag geen rol spelen in het beleid.’

‘De staat zal een Palestijnse meerderheid hebben, gestoeld op het recht op terugkeer, landhervorming en gelijke economische kansen. Dat is rechtvaardiger voor Palestijnen én voor Joden, want alleen zo kan echt een gezamenlijke toekomst ontstaan.’

Het ontmantelen van de staat Israël, twee volkeren die vreedzaam gaan samenleven na zoveel trauma, niet alleen in de afgelopen twee jaar, maar de voorbije eeuw… Is dat geen luchtspiegeling?

Jeff Halper: ‘Ik ben niet naïef, we staan heel dichtbij de voltooiing van het koloniaal project. Zodra het geweld in Gaza afneemt en er enkele maanden relatieve rust zijn, zullen landen als Saudi-Arabië, misschien zelfs Syrië, weer instappen in de Abrahamakkoorden.’

‘De Arabische wereld zal zeggen dat er een Palestijnse staat moet komen, maar het zal de “goed-genoeg-oplossing” zijn: onleefbare reservaten dus. De nederzettingen en de verwoesting van Gaza worden dan genormaliseerd en het is einde verhaal voor de Palestijnen. Die multiculturele staat is de enige uitweg.’

In welk realistisch scenario ziet u Israël zodanig geïsoleerd raken dat dit werkelijkheid wordt?

Jeff Halper: ‘Er zijn nog steeds kansen. Neem een voorbeeld aan Zuid-Afrika. Het ANC probeerde de blanken er niet van te overtuigen om apartheid af te schaffen. Ze omzeilden hen, mobiliseerden miljoenen mensen wereldwijd tot de druk onhoudbaar werd. De Palestijnse zaak heeft dat potentieel, kijk naar de massale straatprotesten van de voorbije week, de Flotilla-beweging en BDS, maar het mist een politiek programma.’

‘Als het protest straks uitdooft wanneer de kanonnen even zwijgen, is het gedaan met Palestina.’

‘Als een door Palestijnen geleide burgerbeweging opstaat met een duidelijk politiek project: één staat voor iedereen met gelijke rechten, is er een alternatief voor het onsamenhangend tweestatengedrocht én kunnen de vele sympathisanten zich achter een groep zonder terreurlabel scharen. Dat kan wellicht zoveel mensen op de been brengen dat beleidsmakers wel moeten luisteren.’

‘Het is cruciaal dat de Palestijnen de leiding nemen, niet ik of Europese activisten. Dat is vandaag zeer moeilijk. Mensen leven in complete wanhoop en zijn bezig met overleven, en elke leider die opstaat wordt monddood gemaakt of erger. Het is dus mogelijk, maar de cruciale schakel ontbreekt.’

Hoe schat u de wereldwijde protestbeweging in dat nu wel momentum gevonden heeft?

Jeff Halper: ‘De protesten hebben Israël geïsoleerd en de wereld wakker geschud. Maar ik vrees dat de ze vooral gericht zijn tegen de slachting in Gaza. Als dat volgende week afneemt, gaan er dan nog mensen op straat komen? We moeten dat vuur brandende houden, en de verbanden uitleggen met wat er op de Westoever gebeurd en hoe de Abrahamakkoorden de koloniale landroof onomkeerbaar zullen maken.’

‘Als dit momentum kan ingezet worden om de apartheid te beëindigen en Palestina werkelijk te bevrijden, zou dat prachtig zijn. Als de vlam uitdooft als de kanonnen straks even zwijgen, missen we een historische kans.’