Kati Piri: ‘Net op die punten waar het vluchtelingenakkoord me overtuigde, falen we’

Het vluchtelingenakkoord tussen Turkije en Europa, dat intussen bijna een jaar bestaat, vangt bakken vol kritiek. De Turkije-rapporteur voor het Europees Parlement, Kati Piri, blijft het akkoord verdedigen. Een interview. 

  • European Parliament (CC BY-NC-ND 2.0) European Parliament (CC BY-NC-ND 2.0)

Over een maand, op 18 maart, blaast het vluchtelingenakkoord tussen Turkije en Europa één kaars uit. Veel valt er niet te vieren. De Grieks-Turkse zeegrens is dan wel gesloten, de situatie van vluchtelingen die vastzitten in Griekenland, Italië en Turkije is ronduit beschamend. Toch blijft de Turkije-rapporteur voor het Europees Parlement, Kati Piri (PVDA Nederland), achter de deal staan.

U heeft het EU-Turkije-akkoord verdedigd. Waarom?

Kati Piri: Je moet kijken naar de tijdsgeest vorig jaar en einde 2015. 1 miljoen vluchtelingen kwamen Europa binnen, en de verdeeldheid in Europa hoe om te gaan met deze mensen was enorm. Een maand voor de deal kwamen Europese regeringsleiders maandelijks bij elkaar om oplossingen te vinden voor de crisis. Europese lidstaten begonnen steeds meer hekkens te bouwen, hun grenzen te beveiligen, nationale oplossingen te zoeken. Daarop besloot de Europese Raad, zonder unanimiteit, om verplichte quota over de verdeling van vluchtelingen in te voeren. Maar de lidstaten weigerden om die uit te voeren, net als daaropvolgende afspraken binnen Europa.

Gevolg: de mensensmokkel bloeide, steeds meer mensen – niet noodzakelijk vluchtelingen – gingen gebruik maken van de oostelijke route Turkije-Griekenland. De meesten van hen gingen naar vier of vijf landen die de toevoer als een probleem ervoeren. Intussen leunden de andere lidstaten achterover, met het idee dat ze geen bijdragen moesten leveren, “omdat het hun probleem niet was”.

Dat was het moment waarop Duitsland, dat de meeste mensen had binnengekregen, zei: “Als we dit niet binnen Europa kunnen, dan moeten we het erbuiten regelen”. Vermits Turkije al vijf jaar lang zoveel vluchtelingen had, 2,7 miljoen op dat moment, was het logisch dat we met Turkije in zee gingen.

Het EU-Turkije-akkoord was, tenminste op papier, een uitstekende mogelijkheid om op grootschalige wijze te werken aan een veilige luchtbrug voor vluchtelingen vanuit Turkije naar Europa.

Maar dan kwam 15 juli, de dag waarop Turkije te maken kreeg met een gewelddadige couppoging. En daarna riep Turkije de noodtoestand uit, die inging tegen de Europese mensenrechtennormen. En ook voor 15 juli stonden de mensenrechtensituatie in Zuidoost-Turkije en bijvoorbeeld de Turkse vrijheid van meningsuiting zwaar ter discussie.

‘We mogen een voorbeeld nemen aan de solidariteit van de Turkse burgers met de Syriërs’

Kati Piri: Ik ben natuurlijk heel kritisch tegenover de Turkse regering. Ik weet ook dat het Turkse opvangbeleid niet op Europees niveau staat, maar Turkije vangt wel meer dan drie miljoen vluchtelingen op. En het doet dat veel beter dan de andere regionale opvanglanden Libanon en Jordanië. Bovendien mogen we een voorbeeld nemen aan de solidariteit van de Turkse burgers met de Syriërs. Ik herinner me de enorme weerstand in het Drentse dorp Oranje waar vluchtelingen werden gevestigd. Die sociale spanning was er veel minder in Turkije.

Kijk, de relatie tussen de EU en Turkije was sowieso al niet goed. Zeker sinds de Gezi-protesten in 2013 zit de relatie op een dieptepunt. De onderhandelingen over de toetreding zitten al jaren vast. De Turken zagen dat de EU bijna kwam smeken om hun probleem op te lossen en dachten dat ze de onderhandelingen over lidmaatschap opnieuw konden losweken. Het belangrijkste punt voor de Turken was natuurlijk visumvrij reizen.

Nog geen visumliberalisering

En dat is net wat Turkije betreurt. Die visumliberalisering blijft uit.

Kati Piri: Turkije voldeed aanvankelijk maar aan 25 van de 72 eisen die Europa oplegde aan de visumliberalisering, maar voerde enorme hervormingen door. De Turkse ambtenarij heeft op zes maanden tijd enorme wettelijke aanpassingen door hun parlement geloodst om tot 67 ingevulde voorwaarden te stranden, van biometrisch paspoort tot grensbewaking. Het struikelblok is de hervorming van de Turkse terreurwetgeving en het mensenrechtenklimaat na de couppoging.’

‘Turkije beseft heel goed waar het proces fout ging, namelijk bij het niet erkennen van Cyprus’

De Turken denken dat Europa Turkije nooit gewild heeft en nu leeft in Europa het idee dat de Turken zelf niet meer willen toetreden. Wat denkt u?

Kati Piri: Het formele standpunt van de Turkse regering is dat toetreden nog steeds het doel is. Alleen, als je kijkt naar de praktijk, zie je dat Turkije zich steeds minder aantrekt van de kritiek uit Brussel, dat het steeds meer zijn eigen weg gaat. Ik zie nog weinig tekenen dat Turkije het toetredingsproces nog belangrijk vindt.

Natuurlijk is het Europa dat tien jaar geleden de onderhandelingen heropstartte niet meer het Europa van vandaag. Maar het onderhandelingsproces heeft nooit echt goed gelopen, vanaf het begin al niet. Ook de Turkse regering is daar natuurlijk realistisch over. Turkije beseft heel goed waar het proces fout ging, namelijk bij het niet erkennen van Cyprus. Dat blokkeerde automatisch tien hoofdstukken, met daar bovenop nog eens latere blokkades vanuit Frankrijk, ten tijde van Sarkozy.

Politiek asiel

In de maand december stond Turkije in de Belgische asielstatistieken op de derde plaats van belangrijkste herkomstlanden. Er is toch een enorme paradox in een akkoord met Turkije om vluchtelingen binnen zijn grenzen te houden enerzijds en het feit dat Turkse burgers in onze lidstaten politiek asiel aanvragen anderzijds.

Kati Piri: Dat klopt, en de aantallen van Turkse asielaanvragers stijgen drastisch. Volgens mij waren er in 2015 ongeveer 4000 Turkse vragen voor politiek asiel in heel Europa, waarvan 27 procent werd toegekend, toen voornamelijk Koerden. Nu zijn de profielen veel diverser.

‘Een onstabiel en ondemocratisch Turkije vormt voor ons op de middellange termijn een veel grotere bedreiging dan vluchtelingen die in Europa asiel komen aanvragen’

De stilte van de Europese regeringsleiders hierover getuigt van een kortetermijnstrategie. In het kader van het beëindigen van de vluchtelingencrisis, zwijgt men over de mensenrechtenschendingen in Turkije. Dat is gevaarlijk, want een onstabiel en ondemocratisch Turkije vormt voor ons op de middellange termijn een veel grotere bedreiging dan vluchtelingen die in Europa asiel komen aanvragen. We spreken over instabiliteit van een land van maar liefst 78 miljoen inwoners. In datzelfde land hebben een half miljoen mensen in Zuidoost-Turkije hun huis moeten verlaten en zit het grootste aantal journalisten achter de tralies. Dat baart me echt zorgen.

Kijk, we kunnen wel degelijk invloed uitoefenen voor een democratischer Turkije. De allergrootste handelspartner voor Turkije is de EU. De helft van hun economie is afhankelijk van de handel met de Europese Unie. Die kaart moeten we veel beter uitspelen.

De cijfers over de beloofde inspanningen van Europa om vluchtellngen op te nemen uit Griekenland en Turkije, zijn beschamend laag. Hoe komt dat eigenlijk?

Kati Piri: Toen het akkoord op 18 maart werd getekend verwachtte niemand, ook ik niet, dat we zo snel resultaten zouden zien. Maar binnen een week gebeurde wat men niet had verwacht: veel minder mensen kwamen via Turkije naar Griekenland. Het gevolg was dat de politieke druk wegviel, en daarmee ook het draagvlak. Heel Europa leunde achterover. Binnen het kader van het akkoord haalden we slechts 2935 mensen vanuit Turkije naar Europa, een kleine fractie van Merkels doelstelling. Men dacht echter dat het probleem was opgelost, en dus in Nederland en ook in België heeft men de noodopvangcentra gewoon opgedoekt.

Verdeeld Europa

Europa komt zijn beloften niet na, de Turken trekken zich niet al te veel van Brussel aan. Verdedigt u in de huidige context het vluchtelingenakkoord tussen beide nog?

Kati Piri: Wat kan je op dit moment anders? Ik ben realistisch, ik zie dat de EU nog net zo verdeeld is als anderhalf jaar geleden. Ik vind het nog steeds een illusie dat de lidstaten met elkaar solidaire afspraken kunnen maken, wat uiteraard mijn voorkeur draagt.

‘Je kan en mag Turkije en Libië absoluut niet vergelijken. Dat is onzin’

Binnen die wetenschap volg ik de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR die zegt: “het akkoord is er, zorg ervoor dat het geïmplementeerd wordt”.

Het akkoord bevat absoluut positieve doelstellingen, zoals het bieden van veilige grootschalige routes vanuit Turkije. Maar net daar - op de sterke punten die me overtuigden om mee te gaan in de deal, falen we. We hebben enkel gerealiseerd dat de grenzen gesloten zijn en dat mensen in detentie worden gehouden in Moria.

En intussen gaan stemmen op om het model te kopiëren voor Libië.

Kati Piri: Ik moet er niet aan denken. Dat je een akkoord maakt over betere grensbewaking en over terugname van uitgeprocedeerde asielzoekers, is niet nieuw, dat doen we al decennia lang. Maar het gevoeligste aspect aan dit akkoord is — terecht — dat je mensen die recht hebben op bescherming en die al op Europees grondgebied zijn, terugstuurt naar Turkije. Stel je voor dat we dit zouden doen met Libië, dat niet eens een regering heeft. Je kan en mag Turkije en Libië absoluut niet vergelijken. Dat is onzin.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.