Geldgebrek dwingt VN-agentschappen tot fusies en zelfs verhuis

De eerste twee agentschappen die mogelijk worden samengevoegd, zijn VN-Vrouwen (opgericht in 2010) en het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA - opgericht in 1967). Nu al verhuizen medewerkers vanuit New York naar Bonn of Nairobi, en ook een verhuis van het kinderrechtenfonds Unicef naar Nairobi is mogelijk.

De VN overwegen ook om VN-AIDS te laten opgaan in de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), en om het VN-Bureau voor Projectdiensten (UNOPS) te fuseren met het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP).

Ook Bangkok, Doha, Dubai en Istanbul worden genoemd als mogelijke nieuwe locaties voor VN-agentschappen.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan stelde Istanbul vorige maand op de tachtigste zitting van de Algemene Vergadering voor als nieuwe locatie. Hij beschreef de Turkse stad als ‘een uitstekende VN-hub’.

Diepe crisis

De financiële crisis bij de VN is in de eerste plaats veroorzaakt door 2,8 miljard dollar aan onbetaalde Amerikaanse bijdragen. Daarbij komt dat 54 landen met een betalingsachterstand kampen en dus enkel 139 van de 193 lidstaten hun contributie volledig hebben betaald.

Begin deze maand zei VN-woordvoerder Stéphane Dujarric aan verslaggevers dat het VN-complex in Nairobi groeit.

‘De laatste keer dat ik er was, werd er gebouwd’, zei hij. ‘De uitbreiding is al een tijdje gaande. Ik denk dat een aantal organisaties al overweegt te verhuizen. Veel hangt ook af van het budget en de beslissingen van de lidstaten.’

Gevraagd naar het aanbod van Istanbul zei hij dat daar momenteel naar wordt gekeken. ‘Istanbul huisvest nu al een aantal regionale centra voor verschillende VN-organisaties. Het is dus iets dat we continu evalueren.’

Focus op de toekomst

Kul Gautam, voormalig hoofd van Unicef en adjunct-VN-secretaris-generaal, zegt dat Unicef al een eigen initiatief heeft gelanceerd om efficiënter te werken, als reactie op de slinkende financiering. Daarbij horen stevige bezuinigingen op het hoofdkantoor en de regionale kantoren en de verhuis van personeel naar goedkopere locaties.

Als onderdeel van die oefening krimpt het kernbudget van Unicef op het hoofdkantoor en de regionale kantoren met een kwart. Zo’n 70 procent van het personeel op het hoofdkantoor worden overgeplaatst naar goedkopere plaatsen zoals Bangkok, Nairobi en mogelijk zelfs Doha, Dubai en Istanbul, die dichter bij de meeste Unicef-kantoren liggen.

Nu de VN moeten afslanken, kunnen lidstaten ook beter hun honger naar onnodig gedetailleerde en al te frequente rapporten intomen, zegt Gautam.

‘En de frequentie van directievergaderingen bijvoorbeeld is buitensporig. Momenteel komen de raden van bestuur van het VN-Ontwikkelingsprogramma, VN-Bevolkingsfonds, Unicef, VN-Vrouwen en het Wereldvoedselprogramma drie keer per jaar samen’, zegt hij. ‘Dat voortaan nog twee keer per jaar doen, zou heel wat besparen zonder de verantwoording van de agentschappen te verminderen.’

Strategische visie

Ook Purnima Mane, voormalig hoofd van het VN-Bevolkingsfonds en adjunct-secretaris-generaal, vindt het logisch dat de VN nadenkt over fusies tussen agentschappen en dat de verhuis vanuit New York past in het streven naar decentralisatie.

Maar, zegt ze, momenteel lijken dat vooral stappen op korte termijn om kosten te besparen.

‘Hoe die stappen passen in een bredere strategische aanpak om de VN effectiever te maken, is onduidelijk’, zegt Mane. ‘Besparingen en fusies kunnen de druk verlichten op korte termijn, maar ze kunnen uiteraard ook nieuwe problemen creëren en de vooruitgang van de voorbije jaren teniet doen in de getroffen agentschappen of programma’s, die allemaal cruciaal zijn voor de ontwikkeling.’

In het geval van een fusie tussen het VN-Bevolkingsfonds en VN-Vrouwen bijvoorbeeld zou de strijd voor genderrechten in het algemeen en vrouwenrechten in het bijzonder ten goede kunnen komen van de situatie van vrouwen.

Dat klinkt goed in theorie, zegt Mane, maar de realiteit en de geschiedenis van vrouwenrechten trekt die stelling in twijfel. In een politieke context waarin vrouwenrechten in sommige lidstaten wankelen of er zelfs verzet tegen is, kan het werk rond die rechten sterk doen verwateren in het geval van een fusie. Andere, politiek minder controversiële prioriteiten zouden eerdere engagementen kunnen verdringen.

En een fusie is geen garantie dat de nieuwe fusie dezelfde middelen krijgt als de twee organisaties momenteel afzonderlijk ontvangen. Een fusie kan ook aanleiding zijn voor sterke besparingen op genderthema’s in het algemeen, waardoor landen minder middelen ontvangen voor programma’s rond die thema’s.

Het is in elk geval een alarmsignaal voor de twee agentschappen om strategisch beter samen te werken en hun werk op elkaar af te stemmen, zegt Mane.