“‘‘Het staakt-het-vuren verandert niets aan het belang van Europese sancties’’

Het staakt-het-vuren van 8 oktober betekent een voorlopig einde aan het geweld tegen de Palestijnse bevolking in Gaza, de vrijlating van gijzelaars en eindelijk de toelating van humanitaire hulp. Deze ademruimte is, na twee jaar genocide, broodnodig.

Maar dit is geen vredesakkoord. Er is wel een akkoord over de vrijlating van gijzelaars en een beperkte Israëlische terugtrekking, maar er is geen duidelijkheid over de voorwaarden voor een volledige terugtrekking. Ook het toekomstig bestuur van Gaza blijft onzeker, laat staan een breder pad naar Palestijns zelfbestuur en duurzame vrede.  

Het plan dat Trump vorige week presenteerde – opgesteld zonder Palestijnse inspraak, maar wél met input van Netanyahu – legt de Palestijnen in Gaza een koloniale overheersing op in ruil voor een einde aan de genocide. Het straft de slachtoffers en laat de daders ongemoeid.

Het Trump-plan maakt Israëlische terugtrekking afhankelijk van “deradicalisatie” van de Palestijnen en het beëindigen van “elke terreurdreiging” uit Gaza. Die vage criteria geven Israël voldoende ruimte om hun offensief op termijn opnieuw op te starten. Het eerdere gefaseerde vredesplan van januari 2025 strandde precies om die reden: het leverde slechts een tijdelijk staakt-het-vuren op, dat Israël vervolgens zelf verbrak. Het daaropvolgende offensief leidde tot verdere vernietiging van Gaza en zelfs een hongersnood.

Enkel het aanpakken van de grondoorzaken kan een terugkeer naar de horror van de afgelopen twee jaar tegenhouden.

Het huidige staakt-het-vuren kwam er niet dankzij diplomatieke goede wil, maar door wereldwijde druk. Burgers, activisten, journalisten, maatschappelijke organisaties, staten in het Globale Zuiden en vooral de Palestijnse bevolking zelf hebben dit afgedwongen. Toch beantwoordt het Trump-plan niet aan hun eisen. In plaats van Israël verantwoordelijk te houden voor genocide, apartheid en bezetting, komt het tegemoet aan de eisen van een Israëlische regering die niet geïnteresseerd is in vrede of internationaal recht. De bevrijding van Gaza blijft onzeker, en over de Westelijke Jordaanoever wordt zelfs niet gerept; Israël krijgt daar vrij spel om zijn kolonisatie voort te zetten.

Een van de grootste gevaren nu is dat dit akkoord als alibi zal dienen voor de internationale gemeenschap – met name de EU – om de druk op Israël opnieuw te laten verslappen en sancties los te laten. Dat zou een enorme beloning zijn voor een regime dat zich systematisch schuldig maakt aan oorlogsmisdaden en onderdrukking. De eerste EU-reacties, zonder enige kritiek op Israël, stemmen alvast tot ongerustheid.

De EU en haar lidstaten mogen dit moment niet aangrijpen om de druk te verlagen. Ze moeten juist doorzetten en Israël blijven dwingen om álle schendingen van het internationaal recht, in Gaza én op de Westelijke Jordaanoever, te stoppen. Enkel het aanpakken van deze grondoorzaken kan een terugkeer naar de horror van de afgelopen twee jaar tegenhouden. De opschorting van het Associatieakkoord, een wapenembargo en een handelsverbod met illegale nederzettingen blijven essentieel zolang Israël zijn beleid van bezetting en apartheid voortzet. Dat is niet alleen een politieke keuze, maar ook een juridische verplichting: de EU en haar lidstaten mogen niet bijdragen aan Israëlische schendingen van het internationaal recht.

Ondanks de beschamende tekortkomingen van het Trump-plan kunnen Europese staten zich niet veroorloven aan de zijlijn te blijven. De EU zal een rol spelen in de heropbouw van Gaza en zal vermoedelijk ook gevraagd worden om de geplande internationale veiligheidsmacht te versterken. Die betrokkenheid brengt verantwoordelijkheid én invloed met zich mee. De EU moet die invloed gebruiken om te garanderen dat Israël niet terugkeert naar genocide, dat humanitaire toegang behouden blijft en dat Palestijnen in Gaza veilig kunnen terugkeren naar hun woonplaats.

Tegelijk moeten de Europese staten verhinderen dat dit proces uitmondt in een nieuwe vorm van koloniale overheersing. Ze moeten Israël tot echte toegevingen dwingen, zodat een rechtvaardige en duurzame vrede met respect voor de Palestijnse rechten mogelijk wordt. Als de EU-lidstaten dat nalaten, dreigen ze de uitvoerders te worden van een permanente koloniale Israëlische controle over de Palestijnen.