De serie over de millenniumontwikkelingsdoelen en hun opvolgers beginnen we met een stand van zaken: wat heeft de campagne voor de millenniumontwikkelingsdoelen – waar de Belgische ontwikkelingssamenwerking zwaar op heeft ingezet - eigenlijk gerealiseerd? En waarom is een vervolg nodig?
Dit artikel maakt deel uit van het dossier Het huiswerk van de wereld: analyse van het post-2015-debat. Lees ook:
‘De millenniumontwikkelingsdoelen zijn het succesvolste initiatief tegen armoede uit de geschiedenis’, verklaarde secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon op 1 juli. Hij verwees daarbij naar het feit dat enkele millenniumontwikkelingsdoelen (MOD) nu al bereikt zijn, terwijl de deadline pas in 2015 ligt. Zo werd het percentage van de wereldbevolking dat moet leven van minder dan één euro per dag al in 2010 gehalveerd van 47 naar 22 procent. Meer dan twee miljard mensen kregen sinds 1990 beter toegang tot water: het percentage mensen zonder toegang tot drinkbaar water werd zo gehalveerd van 24 naar 11 procent. Ook al een MOD dat wordt gehaald.
Er zijn nog meer goede cijfers. En in ieder geval: sommige van de doelen die de wereld zichzelf in 2000 oplegde, zijn intussen echt bereikt.
De vraag is alleen of die resultaten te danken zijn aan de MOD. ‘Als bijna 600 van de 700 miljoen mensen die uit de extreme armoede wisten te komen in China wonen, ligt dat dan aan die MODs of aan het Chinese beleid?’ vraagt Rudy De Meyer van 11.11.11, de koepel van Vlaamse ontwikkelings-ngo’s.
Jean Drèze, hoogleraar economie aan de universiteit van het Indiase Allahabad, eminent ontwikkelingsdenker van Belgische origine en al decennia actief in India, betwijfelt of de MODs er veel impact hadden. ‘In India maakten ze weinig verschil. Een land als India neigt ertoe zelf zijn beleidsdoelen op te stellen. Indien het publieke beleid al werd beïnvloed door de MODs, dan is daar, bij mijn weten, weinig bewijs van in het publieke domein.’
Marcelo Cortes Neri, directeur van IPEA, het Braziliaanse Instituut voor Toegepaste Economie, is positiever voor Brazilië: ‘De MODs waren een belangrijk symbolisch doel dat sterk mobiliserend werkte. Weet je dat er een school uit Rio was die in de carnavalstoet meeliep met de MODs op haar spandoeken? De MODs inspireerden ook het beleid: zo wil de regering tegen 2014 de extreme armoede uitroeien. Het voordeel van de MODs is dat ze in een land als Brazilië een soort neutrale norm zijn waar verschillende partijen en bestuursniveaus elkaar in kunnen vinden.’
Kris Panneels van de Belgische ontwikkelingsadministratie DGD slui
De Millenniumontwikkelingsdoelen zetten het idee kracht bij dat de levensomstandigheden van de armen tegen een bepaald tijdstip moeten verbeteren. Die focus moet blijven.
ich daarbij aan: ‘De ervaring van de voorbije twaalf jaar leert dat zulke concrete doelen stimulerend werken, de publieke opinie focussen en gerichte controle bevorderen, zowel hier als in het Zuiden.’
Er zijn ook MODs die niet zullen worden gehaald. Niet alle kinderen zullen lager onderwijs genieten. De ontwikkelingshulp daalde met zes procent de voorbije twee jaar en de steun aan de minst ontwikkelde landen zelfs met dertien procent. Nochtans vroeg MOD 8 over mondiaal partnership voor ontwikkeling juist dat de ontwikkelingshulp speciale aandacht zou hebben voor de minst ontwikkelde landen.
Het opvallendste is dat MOD 7 inzake ecologische duurzaamheid absoluut niet zal worden gehaald, dat er op dat terrein integendeel vaak zelfs achteruitgang is. Het verlies aan natuurlijke hulpbronnen moest een halt worden tiegeroepen, maar de ontbossing en overbevissing namen alleen maar toe. De CO2-uitstoot is met 46 procent gestegen sinds 1990 – de financiële crisis leidde slechts tot een korte onderbreking.
Een vervolg is nodig
Die kritische bedenkingen en de tekortkomingen nemen niet weg dat velen vragen om een vervolg na 2015. Ban Ki-moon: ‘De MODs hebben bewezen dat mondiale ontwikkelingsdoelen veel effect hebben.’ Kris Panneels van DGD: ‘We kunnen ons niet permitteren om niet voort te werken. De druk op de planeet, op water en voedsel, op het klimaat neemt toe en tegelijk hebben nog altijd heel veel mensen het moeilijk.’
Ook Deepak Nayyar, emeritus hoogleraar economie aan de Nehru Universiteit in Delhi, is die mening toegedaan: ‘De MODs hebben het idee kracht bijgezet dat het nodig is om de levensomstandigheden van de armen in de wereld tegen een bepaald tijdstip te verbeteren. En ook al zijn we nog mijlen van het doel verwijderd, die focus moet blijven.’
Jean Drèze erkent dat de MODs in vele landen mobiliserend werken. ‘Een vervolg kan volgens mij dus zeker geen kwaad, ook al heb ik meer vertrouwen in democratische politiek dan in internationale conventies om iets gedaan te krijgen.’
Ook Marcelo Neri pleit voor het aanhouden van een stimulerend internationaal kader. ‘Brazilië is vruchtbare grond voor dit soort doelen: ze werken echt inspirerend. Daarom moet er ook na 2015 zo’n internationaal kader zijn.’
Het klopt in elk geval dat de MODs er, anders dan veel andere grote internationale verklaringen, in zijn geslaagd uit de studeerkamers van de experts te breken en de leek te bereiken. En dat is veel waard. ‘Feitelijk draait het hele debat gewoon daarom: de mobiliserende kracht van doelen’, aldus Jan Vandemoortele, de Belg die destijds als VN-topman mee heeft geschreven aan de MODs.‘En om te kunnen mobiliseren moeten doelen concreet zijn en beperkt in aantal.’