“De Chinese regering wil mij het zwijgen opleggen”

Na bloedige confrontaties in juli in Urumqi, de hoofdstad van de regio Xinjiang in China, werd Rebiya Kadeer het middelpunt van een andere controverse: ze werd er door de Chinese regering van beschuldigd de rellen te hebben uitgelokt.
De gewelddadige incidenten kwamen voort uit een incident in juni, toen een conflict uitbrak tussen Oeigoeren en Han-Chinezen die werkten bij een speelgoedfabriek in de provincie Guangdong in Zuid-China. De Han-Chinezen zijn de grootste etnische groep in China.
In 1953 was 75 procent van bevolking van Xinjiang Oeigoers. Dat percentage daalde met 45 procent nadat de Chinezen de provincie binnentrokken. Urumqi is nu 70 procent Han, wat zorgt voor veel wrok bij de Oeigoeren, vooral in de hoofdstad.
 
Rebiya Kadeer, voorzitter van het Wereldcongres van Oeigoeren (WUC), ontkent dat zij de aanstichtster is van de rellen die tweehonderd mensen het leven kostten. Het WUC is een federatie van groepen in ballingschap die claimen de belangen van de Oeigoeren in en buiten hun thuisland in de Autonome Regio Xinjiang in het noordwesten van China te behartigen. De regio is rijk aan grondstoffen en van strategisch belang voor Peking.
De elf miljoen tellende Oeigoerenbevolking is hoofdzakelijk islamitisch en wordt systematisch onderdrukt door de Chinese regering. Kadeer (62) zat zes jaar in de gevangenis, nadat ze de Chinese regering bekritiseerd had om het beleid in Xinjiang. In 2005 kwam ze vrij onder druk van de regering-Bush en verhuisde ze naar Virginia, in de Verenigde Staten.
Wat heeft u kunnen bereiken voor uw volk?
Rebiya Kadeer: “Ik heb de mensen optimisme en bemoediging gegeven. Mijn volk maakt zich continu zorgen over de Chinese etnische politiek. Veel Oeigoeren zijn vermoord en mensen zijn bang van hun land verdreven te worden. We hebben één stem nodig, en mijn stem is die van het land. Ik reis de wereld rond en leg onze problemen uit aan de wereld.”
Hoe kunt u uw stem laten horen, als de Oeigoeren u niet kunnen bereiken via internet of telefoon?
“Er is geen contact via internationale telefoon of internet. Meer dan 1500 sites zijn gesloten en de mensen erachter gearresteerd. Wat ik te zeggen heb, kunnen ze horen via Radio Free Asia. Sommige mensen in Sjanghai en Peking brengen de boodschap over naar Xinjiang.”
Wat wilt u in de komende jaren bereiken voor de Oeigoeren?
 
“Ik wil dat tienduizend politieke gevangenen uit de gevangenis in Xinjiang worden vrijgelaten en dat er een einde komt aan marteling en moorden op Oeigoeren. Dat groepen Chinezen die zonder reden Oeigoeren aanvallen, daarmee stoppen. En dat de Oeigoerse vrouwen terugkunnen naar Xinjiang. China haalde meer dan driehonderdduizend meisjes en vrouwen tussen 14 en 25 jaar uit de provincie Xinjiang om te werken en te assimileren in de Chinese samenleving.
“Sommige meisjes moesten in fabrieken werken en de mooiste meisjes kwamen in hotels en bars terecht. De Chinese regering zegt dat ze de meisjes economische kansen wilde bieden, maar dat is niet zo. Ze wilden dit zelf niet. Ze hebben geen vrijheid en er is geen contact met hun familie. Ze krijgen steun van de regering als ze in China willen trouwen. Wellicht ontstonden de rellen in juli 2009 vanwege dit beleid.”
De Chinese regering zegt dat u banden met terroristen heeft. Is dat de reden dat u geen visum voor Taiwan kreeg? 
“Niet de Taiwanezen, maar enkele mensen in de regering, die banden hebben met de Chinese regering, hebben daarvoor gezorgd. De Chinezen beweerden tegenover hen dat ik een terrorist was. Ik heb nooit banden gehad met terrorisme. Ik ben tegen alle terroristische groeperingen.” 
 
Waarom beweren ze dan dat u een terrorist bent?
“Omdat mensen naar mij luisteren en omdat ik de waarheid vertel over wat er in mijn land gebeurt. De Chinese regering wil mij het zwijgen opleggen en kan andere landen beïnvloeden door te beweren dat ik een terrorist ben. Ik ben moslim, dus het is gemakkelijk om die beschuldiging tegen mij te uiten. Ze zeggen ook dat de Oeigoeren terroristen zijn. Er zitten meer dan tienduizend mensen vast op beschuldiging van terrorisme.”
U heeft uw persoonlijke rijkdom gebruikt om programma’s voor onderwijs en werkgelegenheid op te zetten voor Oeigoeren, zoals een project dat vrouwen helpt een eigen bedrijf op te zetten. Wat gebeurt er met deze projecten nu u in ballingschap leeft?
“De Chinese regering heeft een einde gemaakt aan de programma’s. Onze kinderen kunnen niet studeren en krijgen moeilijk werk. Ik hoop dat de Amerikaanse president Obama de problemen aankaart in China.”
 
Maakt u zich zorgen over uw veiligheid? In Japan was u omringd door zware beveiliging.
“Ja, daar maak ik me zorgen over. Ik voel me niet veilig. In Amerika was ik betrokken bij een auto-ongeluk.”
Beweert u dat China hier achter zat?
“Misschien. Ik heb altijd problemen met de Chinezen. Ik ben geen vijand van het Chinese volk of de Chinese regering. Ik vraag de Chinese regering alleen om de Oeigoeren een kans te geven hun leven te leven in vrede.”