Guantánamo laat vrijgesproken gevangenen niet gaan

Sinds het Amerikaanse Hooggerechtshof vorig jaar bepaalde dat Guantánamo-gevangenen hun aanhouding mogen aanvechten, zijn al meer 150 rechtszaken in die zin aangespannen. Daarvan zijn er ondertussen 35 afgerond.

Bij 29 gevangenen oordeelden de rechters dat ze onterecht vast zitten omdat de regering haar beschuldigingen niet kon hardmaken. Maar de rechters blijken de uitvoering van hun vonnis niet te kunnen afdwingen. Daardoor zitten 20 van die 29 gevangenen nog steeds vast.

Jemenieten en Oeigoeren

Meer dan honderd gevangenen uit Jemen zouden zo weg mogen maar de Amerikaanse regering is er niet zeker van dat Jemen in staat is om hen weg te houden bij Al-Qaida, waarvan wordt gezegd dat het actief is in Jemen.

Sinds april hebben verscheidene gevangenen uit Jemen hun opsluiting aangevochten bij de Amerikaanse rechtbank. De rechters bevalen hun vrijlating maar de regering-Obama heeft dat vonnis nog niet uitgevoerd, ook al kon ze niet aantonen dat de gevangenen een veiligheidsrisico betekenen.

Andere gevangenen zijn nog niet vrijgelaten omdat ze in hun eigen land vervolgd dreigen te worden. In oktober beval de rechter de vrijlating van zeventien Oeigoeren, Chinese moslims. Vier werden naar Bermuda overgebracht, de anderen zitten nog steeds vast.

Ook het Amerikaanse Congres bemoeilijkt de vrijlating van Guantánamo-gevangenen. Het keurde een wet goed waardoor de president het Congres eerst een rapport moet overmaken alvorens hij belastinggeld gebruikt voor de vrijlating of overbrenging van een Guantánamo-gevangene.

Rechter kunnen meer doen

Verscheidene juridische experts vinden dat de rechters feller van zich af moeten bijten.

Professor Francis Boyle van Universiteit van Illinois spreekt van “ongrondwettelijke excessen” en vindt dat de rechters zich assertiever moeten opstellen. Volgens professor Benjamin Davis van de Universiteit van Toledo moeten de rechtbanken onderzoeken of hier geen sprake is van obstructie van de rechtspleging.

Chip Pitts van de Stanford-universiteit, voorzitter van het Bill of Rights Defence Committee, vindt dat “sommige rechters de regering al te veel speling hebben gegeven door niet aan te dringen op een onmiddellijke vrijlating en uitvoering van de vonnissen”.

Ook luchtmachtmajoor David Frakt, advocaat bij militaire tribunalen op Guantánamo, vindt dat rechters “meer kunnen en moeten doen”. “Ze zouden moeten bevelen dat, zolang de VS geen permanente bestemming vinden, gevangenen die voor vrijlating in aanmerking komen, vrijgelaten moeten worden – in Guantánamo.”

Op de Amerikaanse marinebasis van Guantánamo wonen in hoofdzaak Amerikaanse soldaten en hun families. De aanwezigheid van voormalige gevangenen, zelfs mensen die volledig onschuldig zijn, zou daar op zoveel weerstand stuiten dat de regering verplicht zou zijn met een oplossing voor de dag te komen, zegt Frakt.