VS heffen wapenembargo tegen Indonesië op

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken maakte het einde van het embargo woensdag bekend. Twee weken geleden riep de Amerikaanse buitenlandminister Condoleezza Rice in Jakarta al op tot een nauwere militaire samenwerking tussen Indonesië en de VS, als een onderdeel van de verdieping van het strategische partnerschap met de Zuidoost-Aziatische eilandstaat.

De Amerikaanse regering wil af van de strenge voorwaarden die het Amerikaanse parlement in de jaren 90 had verbonden aan de hervatting van militaire hulp en wapenleveringen aan Indonesië. Dat had ze al in november vorig jaar aangekondigd. Volgens de Amerikaanse volksvertegenwoordigers moet het Indonesische leger eerst zijn mensenrechtenblazoen zuiveren. Maar de Amerikaanse regering wijst op de unieke strategische rol van Indonesië in Zuidoost-Azië.

Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch en Amnesty International vinden het fout de militaire relaties met Indonesië nu al helemaal te herstellen. Ze willen dat de regering van president Bambang Yudhoyono het Indonesische leger beter onder controle krijgt en de verantwoordelijken van ernstige mensenrechtenschendingen uit het verleden bestraft. Als de Indonesische militairen nu al alles krijgen wat ze willen, is de motivatie daarvoor helemaal weg, argumenteren ze.

Het Amerikaanse parlement kondigde al in 1991 sancties af tegen het Indonesische leger, dat toen een bloedbad had aangericht bij acties tegen ongewapende betogers op Oost-Timor. De voormalige Portugese kolonie was toen nog een Indonesische provincie.

De jaren daarna verscherpten de Amerikaanse volksvertegenwoordigers de beperking van de militaire relaties met Indonesië nog, omdat het Indonesische leger geen beterschap toonde op mensenrechtenvlak. In 1999 maakte het Amerikaanse parlement zelfs helemaal een einde aan alle wapenleveringen en andere militaire steun. Indonesische militairen en door hen gesteunde milities hadden in augustus 1999 bloedige rellen veroorzaakt op Oost-Timor, nadat de bevolking daar zich in een referendum had uitgesproken voor onafhankelijkheid. Het Congres maakte de hervatting van de militaire samenwerking afhankelijk van hervormingen en van de bestraffing van de verantwoordelijken voor de onlusten op Oost-Timor.

Maar de terroristische aanslagen van september 2001 in New York en Washington veranderden veel. De Amerikaanse regering begon het Congres onder druk te zetten om bepaalde vormen van militaire samenwerking weer toe te laten, zoals opleidingen en leveringen van militair materieel in het kader van de strijd tegen het terrorisme, gemeenschappelijke manoeuvres en de levering van niet-dodelijk materieel.

Overweldigende bewijzen dat het Indonesische leger de bestraffing van mensenrechtenschenders tegenhield en betrokken was bij nieuwe schendingen in Atjeh, West-Papoea en de Molukken, deden Washington niet van die koers afwijken.

In februari vorig jaar werd Indonesië weer opgenomen in het International
Military Education Training Program, een financieringssysteem voor militaire opleidingen. In mei maakte de Amerikaanse regering een einde aan het verbod op de verkoop van bepaalde soorten niet-dodelijk militair materieel.

Maar het Amerikaanse congres bleef sceptisch. In november verlengden de volksvertegenwoordigers het verbod op sommige vormen van financiering van wapenleveringen en opleidingen en op het afleveren van exportlicenties voor dodelijke wapens, tot het ministerie van Buitenlandse Zaken kon bevestigen dat aan drie voorwaarden was voldaan. Mensenrechtenanders uit het leger moeten bestraft worden, het leger moet samenwerken met de gerechtelijke overheid en internationale instanties bij het onderzoek naar de schendingen uit het verleden, en er moeten hervormingen komen die de burgerlijke overheid meer controle geven over het leger.

Maar de wet zegt wel dat de regering die voorwaarden kan negeren als dat in het belang van de nationale veiligheid is. Dat is precies wat het ministerie van Buitenlandse Zaken deed.

De Amerikaanse regering zegt dat ze begaan blijft met de mensenrechtensituatie in Indonesië. Maar het is ook duidelijk dat Washington de militaire samenwerking zo snel mogelijk wil normaliseren. In de begroting voor 2007 is meer dan 6 miljoen dollar (5 miljoen euro) ingeschreven als hulp voor Indonesische wapenaankopen - zeven keer het bedrag dat voor dit jaar is opzijgezet.

Het Pentagon zou onder meer de Indonesische zeemacht willen helpen uitbouwen. Die kan de scheepvaartroutes in de regio helpen beveiligen en ook een tegengewicht vormen voor de steeds sterkere Chinese marine. (PD/ADR)