VS kraaien nog geen victorie over Libië

“Het is nog niet voorbij”, benadrukte de Amerikaanse president Barack Obama maandag tijdens zijn vakantie in Massachusetts. “Er wordt nog hevig gevochten in sommige gebieden, en we hebben vernomen dat aanhangers van Khadaffi weigeren de wapens neer te leggen.”

“Khadaffi’s rijk is uit. Hij kan verder bloedvergieten beperken door expliciet de macht over te dragen aan het Libische volk en zijn aanhangers op te roepen de gevechten te staken”, aldus de president. Hij hoopt dat de rebellen die zondag verrassend snel grote delen van de Libische hoofdstad veroverden, “vergelding en geweld” zullen vermijden.

De snelle opmars van de rebellen vanuit het oosten en het westen in de voorbije week werd naar verluidt geholpen door de surveillancevluchten van Amerikaanse drones en NAVO-luchtaanvallen tegen stellingen van het regime. Ook elitetroepen uit Groot-Brittannië, Frankrijk en Qatar worden genoemd, net als de Amerikaanse CIA, voor het identificeren van doelwitten en coördineren van aanvallen.

Regimewissel

De oorspronkelijke rechtvaardiging voor de NAVO-interventie in Libië was de bescherming van de bevolking. De voorbije vijf maanden – en vooral in de voorbije weken waarin de rebellen opnieuw het offensief inzetten – werd echter duidelijk dat het doel een regimewissel was.

Nu dat resultaat in zicht komt, verschuift de klemtoon in de VS naar de uitdagingen voor de rebellen en hun buitenlandse bondgenoten, maar ook naar de implicaties van een regimewissel en de manier waarop die tot stand komt. “Er kan nog veel bloed vloeien eer dit voorbij is”, waarschuwt Robert Danin, een Midden-Oostenexpert van de Raad voor Buitenlandse Relaties (CFR) die nog als adviseur van president George W. Bush optrad.

Hij maakt zich zorgen over de eenheid en samenstelling van de Libische Nationale Overgangsraad (TNC) en de rebellen die onder deze vlag vechten. “Libië dreigt verscheurd te worden langs tribale of geografische lijnen”, stelt Danin, die vreest dat het land een “mislukte staat” wordt. “Tot op heden waren ze enkel verenigd in een gemeenschappelijke vijand.”

Iran

“Libië heeft geen instellingen”, verklaart Blake Hounshell, expert en redacteur van Foreignpolicy.com. “Het land stond in dienst van Khadaffi’s familie en zijn kring van vrienden en getrouwen. Er zullen waarschijnlijk hevige meningsverschillen zijn over de verdeling van Libiës olierijkdom, de plaats van de islam binnen de staat, en de ontwapening en ontbinding van de verschillende groepen die Khadaffi ten val brachten. Hopelijk zullen alle conflicten die de kop opsteken, een vreedzame oplossing kennen.”

Vooral de aanwezigheid van islamisten is zorgwekkend. “De kans bestaat dat islamistische troepen zich verbergen achter andere rebellen, wachtend op het goede moment om de macht te grijpen. Zoals dat ongeveer gebeurde in Iran aan het einde van de jaren zeventig”, schrijft Daniel Pipes, hoofd van het neoconservatieve Midden-Oostenforum, in een blog op Nationalreview.com. “Ik vrees dat westerse troepen de ergste vijanden van beschaving in het zadel hebben geholpen.”

Buitenlandse troepenmacht

Sommige analisten pleiten voor een internationale troepenmacht om de transitie te begeleiden. “Nu moet de NAVO omgaan met zijn succes”, stelt CFR-voorzitter Richard Haass in de Financial Times. “Er is enige tijd een soort internationale hulp nodig om de orde te bewaren.” Hij waarschuwt voor een scenario zoals in Irak na Saddam op korte termijn, of de chaos van Somalië en Jemen op lange termijn. “Hoewel Obama heeft verklaard geen Amerikaanse troepen naar Libië te zullen sturen, zal hij mogelijk op zijn standpunt moeten terugkomen.”

Zijn collega Danin ziet voor de Europese Unie, samen met de Golfstaten die de rebellen en de NAVO-campagne steunen, een belangrijke rol weggelegd. Hij verwijst naar de Europese belangen op het vlak van oliebevoorrading en de inspanningen om grootschalige immigratie uit Afrika te verhinderen.

De meeste Amerikaanse experts voorspellen dat de gebeurtenissen in Libië andere progressieve bewegingen in Syrië, Jemen en Bahrein kunnen aansporen. “De impact van Khadaffi’s val vindt weerklank in de regio”, aldus Marc Lynch, expert in Arabische media aan de George Washington-universiteit. “Arabische activisten zullen waarschijnlijk proberen protestbewegingen nieuw leven in te blazen.”