“‘‘Laat het regenwoud niet opdraaien voor onze defensie’’

Europa moet zich kunnen verdedigen, liefst zonder afhankelijk te zijn van de onbetrouwbare VS. Maar hoeveel moet dat kosten? De Europese NAVO-staten besteedden tussen 2012 en 2022 volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) 3.150 miljard dollar aan defensie: veel meer dan Rusland en toch hebben we nog altijd geen geloofwaardig leger. Nu wordt opgeroepen om dat bedrag te verdubbelen.

‘Als dit gezond verstand is, wat is dan waanzin?’, vraagt de Britse historicus Adam Tooze zich af. ‘Stel je voor dat we de afgelopen jaren zoveel hadden geïnvesteerd in de energietransitie en we nu nog steeds amper schone energie tot onze beschikking hadden.’

Geld dat je aan wapens uitgeeft, kan je niet aan andere zaken uitgeven.

Het gaat duidelijk niet (enkel) om de hoeveelheid geld, maar vooral om hoe we het besteden. Als dat niet verandert, zullen we met meer geld misschien nog altijd geen leger hebben. Europese staten moeten dus in militair opzicht veel meer samenwerken en gezamenlijke aanbestedingen doen bij Europese bedrijven, weg van de 27 bonsailegers. Van een regering die zo op de portemonnee let als de N-VA, verwacht ik dat ze dat ook op vlak van defensie doet.

Vergooide soft power

Maar belangrijker is de grote opportuniteitskost. Geld dat je aan wapens uitgeeft, kan je niet aan andere zaken uitgeven. In België zou 80% van het werkingsbudget van de federale regering naar defensie moeten gaan. Wat blijft er dan nog over voor overige internationale samenwerking? Nu al zullen de Oeso-landen in 2025 hun officiële ontwikkelingssamenwerking met 25% verminderen. Dat zal in sommige gezondheidsprogramma's tot vele slachtoffers leiden. We vergooien dus soft power.

Koen Doens, de directeur-generaal van het Directorate-General for International Partnerships bij de EU (de opvolger van DG Ontwikkelingssamenwerking) wil die geslonken sommen van ontwikkelingssamenwerking gebruiken als hefboom om private en andere investeringen in ontwikkelingslanden te stimuleren en daar zo jobs te creëren. Dat is de kern van de Global Gateway, het Europese investeringsprogramma voor het Globale Zuiden.

Doens wil een groene industrialisering van Afrika afstemmen op de vergroende consumptie van de EU. Een deel van de Europese productie van groen ijzer zou bijvoorbeeld verplaatst kunnen worden naar Mauritanië. Dat land kan met zijn grote hoeveelheden zon en wind goedkoop groene waterstof maken, wat gebruikt wordt bij de reductie van ijzererts. Een maand geleden maakte een bedrijf in Namibië al dergelijk groen ijzer.

Enorme waterpomp

Daarmee is niet alles opgelost: er blijven nog altijd noden die niet snel een financiële return opleveren, zoals gezondheidszorg en onderwijs. Of internationale klimaatfinanciering. President Lula wil dat de COP30 in Brazilië, dit najaar, over het overeind houden van 's werelds regenwouden gaat.

Ik schreef onlangs het boek Kan Congo de wereld redden? over wat er aan de hand is in het Centraal-Afrikaanse regenwoud. Dat woud is intussen de eerste long van de wereld omdat het Amazonewoud al bezig is te kapseizen door de opwarming. Tevens fungeert het Congolese woud als een enorme waterpomp die de 'zwevende rivieren' omhoog stuwt die de hele omgeving van neerslag voorzien. Het woud is bovendien een immens koelsysteem. Het is van belang voor het mondiale klimaat en nog meer voor het Afrikaanse klimaat en de leefbaarheid van ons buurcontinent.

Alleen staat dit woud onder grote druk. De Congolese bevolking leeft immers van het woud: ze haalt er haar energie (houtskool) uit en creëert vruchtbare landbouwgrond door delen van het woud af te branden. Die methodes werkten goed toen er tien of twintig miljoen Congolezen waren. Nu zijn het er 100 miljoen en tegen 2050 zelfs 200 miljoen. Dat dreigt het hele bos weg te vegen.

Congo wordt geleid door een regering die zegt de mensheid te willen helpen als ze daarvoor betaald wordt. Ze vroeg op recente klimaattoppen 4 miljard euro per jaar. Wat is de dienst van een woud dat elk jaar 1,1 miljard ton CO₂ uit de lucht haalt eigenlijk waard? Dat hangt af van de prijs die je per ton CO₂ aanrekent. Mocht je de prijs van het huidige ETS-systeem aanhouden (70 euro), dan is die dienstverlening aan de mensheid 70 miljard euro waard.

Ik heb berekend dat de internationale gemeenschap nu tussen de 100 en 200 miljoen euro besteedt aan de bescherming van het Congolese woud. Denk aan bijdragen aan het beheer van de natuurparken, de grote programma's van het Central African Forest Initiative (CAFI) en de Wereldbank, herbebossing (waaronder twee Belgische initiatieven) en de vrijwillige koolstofmarkt. Dat is 1 euro per Congolees. Daarmee gaan we een van de armste bevolkingen ter wereld niet kunnen overtuigen om hun hele energie- en voedselvoorziening om te gooien.

Een gedeeld belang

Wat vereist is, is een groot samenwerkingsakkoord tussen de EU en Afrika om een ecologisch ontwikkelingsspoor tot stand te brengen dat zowel werk en welvaart schept voor de Congolezen, als een groot deel van het woud overeind houdt. Dat is een gedeeld belang.

Als we 5% van ons inkomen aan defensie besteden, blijft er niks meer over voor internationale samenwerking.

Het biedt de Congolezen een beter perspectief en het is voor de Europeanen goed klimaat- en ontwikkelingsbeleid, maar ook vooruitziend migratiebeleid. Als Afrika minder leefbaar wordt, zal er meer migratie naar Europa zijn. Punt.

En in feite, zo komen we terug bij het begin, is het ook goed veiligheidsbeleid. Alle partijen van de Arizonaregering, behalve de N-VA, keurden een paar jaar geleden een nationale veiligheidsstrategie goed waarin het voorkomen van dramatische opwarming hoog scoorde, omdat dit onze fysieke en economische veiligheid ten goede komt.

Welnu, als we 5% van ons inkomen aan defensie besteden, blijft er niks meer over voor internationale samenwerking. Dan kunnen we zelfs niet echt onder ogen zien dat het Congolese regenwoud een globaal publiek goed is waar we als mensheid zorg voor moeten dragen. Er staat voor Europa bijzonder veel op het spel als we de rattenvanger van Mar-a-Lago zomaar volgen.