“‘‘Onze politici kunnen wel wat leren van Ierlands principiële strijd voor Palestina’’

De oerkreet van beide bands, is geen vrijblijvende vorm van linkse rebellie, maar een culturele uitdrukking van een diepgewortelde nationale overtuiging. De pogingen om hen het zwijgen op te leggen tonen vooral hoe ongemakkelijk die overtuiging ligt bij Britse politici en hoe stevig ze verankerd is in het Ierse collectieve geheugen. Beide reacties vinden hun oorsprong in een gedeeld verleden van conflict, kolonisatie en verzet.

Historisch bewustzijn als morele gids

Ierland heeft een lange traditie van internationale solidariteit. In de jaren ’80 was de republiek het eerste westerse land dat tijdens het apartheidsregime een boycot tegen Zuid-Afrika invoerde. Vandaag trekt het die lijn door in zijn houding tegenover Israël.

Tijdens mijn recente reis langs de westkust zag ik, naast massale aantallen Palestijnse vlaggen en verschillende manifestaties in Ierse dorpen ook opschriften zoals ‘antizionisme is geen antisemitisme’ op bergpassen. In Cahersiveen zag ik zelfs een 70-jarige flexijobbende winkelier met een Free Palestine-shirt.

In Belfast sieren al decennialang muurschilderingen die de Palestijnse strijd ondersteunen. Net als in Bantry, nog zo’n klein dorpje aan de Ierse westkust, waar een gevel op het marktplein geschilderd is in Palestijnse kleuren en de oproep Saoirse don Phalaistín: vrijheid voor Palestina.

De Ierse solidariteit met Palestina in het bijzonder komt niet uit de lucht vallen. Ze is geworteld in een gedeelde koloniale ervaring.

Na de Ierse Onafhankelijkheidsoorlog (1919-1921) werden honderden Britse hulptroepen overgeplaatst naar Palestina als onderdeel van de Britse Gendarmerie ter plaatse. Die stonden bekend als de Black and Tans en waren berucht om hun wreedheid in Ierland.

De tactieken die ze in Ierland toepasten, zoals huisvernielingen, willekeurige arrestaties, marteling, verkrachting, werden geëxporteerd naar het Midden-Oosten. In de jaren ’40 bekleedden voormalige Black and Tans sleutelposities in de Palestijnse politie.

Die historische echo’s verklaren mee waarom de Ierse steun voor Palestina zo diep zit. En waarom Britse politici zich ongemakkelijk voelen bij Ierse artiesten die die solidariteit luid en zichtbaar uitdragen.

Politieke voortrekkersrol

74% van de Ieren steunt het verbod op handel met nederzettingen, volgens een opiniepeiling. Wat leeft onder het Ierse volk, sijpelt ook door naar de politiek.

Al in mei 2024 erkende Ierland, samen met Spanje en Noorwegen, officieel de Palestijnse staat. Iets wat de Franse president Macron vandaag overweegt. Israël reageerde furieus en sloot zijn ambassade in Dublin. De Ierse regering noemde dat ‘diep betreurenswaardig’, maar week niet van haar koers af.

Ierland zei ook aanzienlijke financiële steun toe aan Palestijnse vluchtelingen via UNRWA: 38 miljoen euro in 2023 en 2024 en 20 miljoen euro in 2025. Daarnaast is Ierland actief binnen het West Bank Protection Consortium, dat juridische en humanitaire hulp biedt aan kwetsbare Palestijnse gemeenschappen.

Tijdens een herdenking van de Holocaust in Dublin begin dit jaar, ter gelegenheid van 80 jaar bevrijding van Auschwitz, veroorzaakte president Michael D. Higgins opschudding door in zijn toespraak ook de oorlog in Gaza te benoemen. Hij sprak over het ‘verlagen van de menselijke geest’ door wraak en verwees naar het immense menselijke leed aan beide zijden van het conflict.

Voor alle duidelijkheid: in tegenstelling tot toespraak van onze koning op 21 juli, zijn de woorden van de Ierse president niet afgedekt door de regering. Higgins sprak, en dat niet voor het eerst, in eigen naam.

Hij citeerde zowel Israëlische als Palestijnse vredesactivisten in zijn toespraak. Maar zijn woorden leidden tot protesten in de zaal. Sommigen keerden hem de rug toe, anderen werden verwijderd. De Israëlische ambassadeur beschuldigde Higgins ervan de Holocaust te ‘politiek te misbruiken’. Maar de president bleef bij zijn standpunt: ‘Vrede vereist luisteren’.

Een wetsvoorstel dat golven slaat

Het Ierse parlement buigt zich ondertussen over de Occupied Territories Bill, dat handel met Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied zal verbieden. Het wetsvoorstel is gebaseerd op een juridisch advies van het Internationaal Gerechtshof (ICJ).

In 2024 oordeelde het Hof dat staten geen economische relaties mogen onderhouden die illegale nederzettingen in stand houden. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt Ierland het eerste westerse land dat deze verplichting omzet in nationale wetgeving.

Mike Huckabee, de Amerikaanse ambassadeur in Israël, reageerde furieus. Hij noemde het wetsvoorstel ‘zo dom’ dat het leek op ‘diplomatieke dronkenschap’ en suggereerde dat de Ieren ‘in een vat Guinness waren gevallen’. Premier Micheál Martin liet zich niet van de wijs brengen: ‘Er worden oorlogsmisdaden gepleegd in Gaza. De situatie is ernstig. Ierland zal zich niet laten muilkorven’.

Geen antisemitisme, wel principes

De beschuldigingen van antisemitisme die vanuit pro-Israëlische hoek worden geuit, worden in Ierland fel van de hand gewezen. Senator Michael McDowell noemde ze ‘lasterlijk en onwaar‘ en benadrukte dat de Ierse kritiek gericht is op het beleid van de Israëlische staat, niet op het Joodse volk.

Een Ierse ondernemer, die ik enkele weken geleden sprak, verwoordde het zo: ‘We hebben dit een eeuw geleden meegemaakt. We herkennen de plantagetechnieken (de manier waarop de Britten in het verleden Iers land confisqueerden en koloniseerden, red.). Maar het is geen haat tegen een volk. Het is verzet tegen een systeem. Ook vandaag zeg ik luid en duidelijk: I love the English, I hate the Brits (ik hou van de Engelsen, maar ik haat de Britten, red.). Datzelfde onderscheid maak ik tussen de gemiddelde Jood en het Israëlisch regime.’

Een emotioneel en politiek geladen debat

Het debat over het wetsvoorstel is allesbehalve technisch. Voormalig minister van Justitie Alan Shatter, zelf van Joodse afkomst, noemde het wetsvoorstel ‘gebaseerd op onwaarheden’ en vergeleek het herhaaldelijk met een aflevering van de komische televisieserie Father Ted. Hij ging zelfs zover om te stellen dat het ‘de eerste poging is van een Europese regering sinds 1945 om bewust wetgeving aan te nemen die discrimineert tegen Joden’.

Die uitspraken veroorzaakten verontwaardiging in de commissie Buitenlandse Zaken. Parlementsleden reageerden fel. ‘Hoe durft u dit een Father Ted-maatregel noemen terwijl kinderen in Gaza sterven van honger en kogels?’, reageerde parlementslid Brian Brennan fel. Hij was net teruggekeerd van een bezoek aan gewonde en wees geworden Gazanen in Cairo

Shatter minimaliseerde de impact van het wetsvoorstel. Het zou slechts gaan om ‘een kleine hoeveelheid olijven en avocado’s’ uit de Westelijke Jordaanoever.

Commissievoorzitter John Lahart wees erop dat het niet om economische schaal gaat, maar om morele en juridische principes. Hij noemde de beschuldiging van antisemitisme ‘buitengewoon kwetsend en lasterlijk’ en benadrukte dat de motivatie van het parlement ‘puur humanitair’ is.

‘Het zou ook onze premier aan het denken moeten zetten, die groot werd met het verhaal van Vlaamse ontvoogding.’

Ook Tánaiste (vice-premier) Simon Harris nam publiekelijk afstand van Shatters uitspraken. In een radio-interview zei hij: ‘Er is niets grappigs aan genocide. Er is niets grappigs aan kinderen die in Gaza in de rij staan voor voedsel en water, en het risico lopen doodgeschoten te worden door het IDF’.

Een ander soort nationalisme

Ierland bewijst dat nationalisme niet hoeft te ontaarden in navelstaarderij. Het kan ook open zijn, gericht op solidariteit, mensenrechten en internationale rechtvaardigheid. Vanuit een geschiedenis van onderdrukking, een cultuur van verzet en een politiek die durft te kiezen, klinkt de Ierse stem helder en principieel. Diplomatiek stond het land misschien een hele tijd alleen alleen, maar moreel staat het aan de juiste kant van de geschiedenis.

‘Partijvoorzitters Mahdi en Rousseau roepen op tot diplomatiek spierballengerol, maar hun partijen stemden onlangs een wet die gezinshereniging voor kinderen uit Gaza onmogelijk maakt.’

Dat zou ook onze premier aan het denken moeten zetten, die groot werd met het verhaal van Vlaamse ontvoogding. Hij zou internationale onderdrukking moeten kunnen herkennen. Er bestaat zoiets als republikeins internationalisme, een overtuiging die niet buigt voor economische belangen of geopolitieke gemakzucht. Ierland kiest, in woord én daad, voor principes.

Het plaatst ook de woorden van de tweetende partijvoorzitters Mahdi en Rousseau in hun context. Zij roepen nu op tot diplomatiek spierballengerol, Mahdi is de hypocrisie beu. Maar de partijen van beide heren stemden onlangs in het parlement een wet die gezinshereniging onmogelijk maakt, ook voor kinderen (!) die vluchten uit Gaza.

Daarboven schaart België zich volop als trekker achter het beleidsvoorstel dat als asielzoekers, waaronder Palestijnen, andere landen doorkruisen, ze vooral daar moeten blijven. Denk aan een “veilig” derde land zoals Tunesië, waar een president omvolkingspraat gebruikt over vluchtelingen.

Misschien moeten onze politici eens te rade gaan bij hun Ierse collega’s die woorden aan daden koppelen. Al van voor dat bon temps werd.

Saoirse don Phalaistín. Tiocfaidh ár lá. (Vrijheid voor Palestina. Onze dag zal komen, red.)