Carnaval met een zwart randje

De brutale moord op de zevenjarige João Helio Fernandes Vieites heeft diepe indruk gemaakt op het Braziliaanse publiek. Het jongetje overleed toen het door carjackers in een buitenwijk van Rio kilometers lang achter een auto werd gesleept. De knaap had zijn voet niet snel genoeg kunnen losmaken uit de lus van een veiligheidsgordel die uit de gekaapte auto hing.
Bij de feestelijke optochten van de afgelopen vijf dagen werden in het hele land minuten van stilte in acht genomen en waren hier en daar spandoeken en plakkaten te zien tegen het geweld. De oproepen om “niet te dansen in het bloed van een kind” volstonden echter niet om de carnavalsvreugde te temperen.
Bij het feestgewoel vielen zoals elk jaar nieuwe geweldslachtoffers. In de noordelijke havenstad Salvador da Bahia vielen maandag en dinsdag zes dodelijke slachtoffers door schietpartijen. De politie registreerde sinds donderdag 1500 gewelddelicten, waaronder een vijftigtal overvallen op toeristenbussen. Dat is 28 procent meer dan in 2006.

50.000 moorden per jaar

Brazilië is met 50.000 moorden per jaar een van de meest gewelddadige landen op aarde. De meeste impact hebben gruwelijke faits-divers zoals de moord op de kleine João of de aanval op een autobus op 27 december 2006, waarbij acht mensen levend werden verbrand. Het incident was onderdeel van een ware golf van geweld en afrekeningen tussen misdaadbendes.
Wanneer het carnaval voor de deur staat, maakt de algemene verontwaardiging plots plaats voor ongebreidelde feestvreugde. Ook de commercialisering van carnaval als toeristische attractie lijkt weinig hinder te ondervinden van het geweld. In Rio vindt het bekende défilé van schaarsgeklede danseressen van de sambascholen tegenwoordig plaats in een afgesloten stadium met veel buitenlandse toeschouwers.
In Salvador de Bahia voert de percussionist en componist Carlinhos Brown sinds kort campagne tegen wat hij de “apartheid” in de carnavalsfeesten noemt. Sinds enkele jaren moet je betalen om in de buurt te komen van de tot discobar omgebouwde vrachtwagens. De toegang tot de met touwen afgesloten zone kan tot 250 euro kosten (700 real). Het gevolg is dat de doorgaans armere zwarte bevolking van een deel van het feest blijft uitgesloten.
Het duurt dan meestal niet lang voor er ergens anders een alternatief en gratis carnavalsfeest ontstaat. In de laatste jaren zijn het de kleine steden die de mensenmassa’s kunnen bekoren met originele festiviteiten. Het stadje Luiz de Paraitinga, op 170 kilometer van Sao Paulo, telt 10.500 zielen maar wist dit jaar 120.000 feestneuzen te lokken.
Dat de vreugde altijd gepaard moet gaan met geweld, leidt tot de conclusie dat de twee het product zijn van eenzelfde cultuur: die van een tropisch land in volle ontwikkeling en met grote ongelijkheden.