Economische crisis smoort hoop in de Balkan

“De eerste tien maanden van 2008 waren de beste in tien jaar”, zei de Servische premier Mirko Cvetkovic gisteren (woendag) tijdens een persconferentie. “De gevolgen van de economische crisis lijken ons echter hard te gaan raken. Dit wordt een crisis die wij in ons leven nog niet eerder hebben meegemaakt.”

In Bosnië, Kroatië, Servië en Macedonië werden al duizenden mensen ontslagen. In Albanië en Montenegro is sprake van economische stagnatie. De hardste klappen vallen in de metaalverwerkende en textielindustrie, samen met toerisme en dienstensector. De laatste twee sectoren waren een belangrijke motor voor economische groei, vooral in Kroatië en Montenegro.

“De regio ontkomt niet aan de wereldwijde economische crisis”, zei Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz tijdens een recent bezoek aan Belgrado. Stiglitz leidt een expertorgaan van de Verenigde Naties, dat in september werd opgezet naar aanleiding van de economische crisis.

“Sommige landen zullen direct geraakt worden in hun handel, andere landen hebben meer problemen met de dalende grondstofprijzen”, zei hij. “De crisis begon in de Verenigde Staten, het centrum, maar de periferie zal er het meest onder lijden omdat de crisis invloed heeft op de export en directe buitenlandse investeringen. De regio is afhankelijk van Europa, waar de gevolgen nog groter zullen zijn dan in de VS.”

Afname groei

Servië is afhankelijk van export, zegt analist Goran Nikolic. “Voedsel en grondstoffen zoals koper en ijzer bepalen 40 procent van onze export. De prijs van koper is met de helft gedaald in de afgelopen twee maanden.” Het internationale conglomeraat Rio Tinto, potentieel investeerder in de Servische koperindustrie, kondigde vorige maand aan wereldwijd meer dan 13.000 mensen te moeten ontslaan.

“Daar kan Servië dus niet veel van verwachten”, zegt Nikolic. Ook niet van de plannen om oliebedrijven in Servië, goed voor zo’n 400 miljoen euro, aan Rusland te verkopen. Rusland heeft eveneens te maken met de gevolgen van de recessie en de vooruitzichten op verkoop zijn slecht.

De Servische deal met de Italiaanse autofabrikant Fiat om de auto-industrie in de stad Kragujevac nieuw leven in te blazen, is ook op losse schroeven komen te staan, nu Fiat moeite heeft thuis te overleven.

“Als Servië 3 procent groeit in 2009, dan kunnen we spreken van een succes”, zegt analist Stojan Stamenkovic. “De groei was ongeveer 7,5 procent in 2008.” Bosnië-Hercegovina en Kroatie kenden een groei van 6 procent in de eerste zes maanden van het jaar, Macedonië 5,2 procent en Montenegro 7 procent. De verwachting is dat die groei met meer dan de helft zal dalen.

“Als Kroatië volgend jaar 2 procent groei haalt, is dat een wonder”, zegt Zeljko Lovrincevic van het Economisch Instituut van Zagreb. De investeringen in toerisme, de bouw- en scheepvaartsector, drie belangrijke pijlers van de Kroatische economie, zullen volgens hem drastisch afnemen.

Werkloosheid

Het officiële werkloosheidscijfer is in Bosnië 30 procent, maar waarschijnlijker is dat het rond de 45 procent ligt. In Kroatië is dat 12,6 procent en in Macedonië 34,9 procent. Montenegro meldt een werkloosheidscijfer van 11 procent, Servië noemt 20 procent.

Over de voormalige Servische provincie Kosovo, die zich in februari onafhankelijk verklaarde, is weinig publiciteit. Tot nu toe trok de regio, de minst ontwikkelde van de Balkan, weinig buitenlandse investeringen aan. Maar kleine bedrijven die in de afgelopen tijd opkwamen, hebben het moeilijk, blijkt uit cijfers van het registratiekantoor van het ministerie van Handel en Industrie.

“Van de 90.000 geregistreerde bedrijven, kan ongeveer 50 procent beschouwd worden als inactief”, zei Mehdi Pllashniku, hoofd van het registratiekantoor tegen de lokale media. Safet Gerxhaliu van de Kosovaarse Kamer van Koophandel, noemt het hoge aantal inactieve bedrijven zorgwekkend. “Dit duidt er op dat Kosovo in een crisis verkeert.”

Buurland Albanië heeft volgens premier Sali Berisha vooral te maken met een daling van de inkomsten die Albanezen in het buitenland naar huis sturen. Jaarlijks gaat dat om ongeveer een miljard euro. Meer dan 700.000 Albanezen werken in het buitenland. Zij onderhouden zo’n twee miljoen mensen in hun thuisland.