Palestijnen uit Gaza zitten vast in Jordaans niemandsland

De muziek brengt sfeer in de gele taxi die de Jordaanse hoofdstad doorkruist. Aan de achteruitkijkspiegel hangt een kleine Palestijnse vlag. Jihad, de taxichauffeur, zegt dat zijn vader hier in 1948 naartoe gevlucht is van de Palestijnse Westelijke Jordaanoever.
“Ik dank de almachtige God, het leven is goed voor mij hier en ik kan mijn gezin een fatsoenlijk leven bieden”, zegt hij. “Mijn vader was Palestijns, maar ik voel me Jordaans vandaag en ik heb de Jordaanse nationaliteit. Er wordt in dit land geen onderscheid gemaakt tussen Jordaniërs en Jordaniërs van Palestijnse origine.”
Volgens het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA) telt Jordanië 1,9 miljoen gevluchte Palestijnen. “Jordanië herbergt 42 procent van het totale aantal vluchtelingen”, zegt Mattar Sakr, directeur public relations van het UNRWA in Jordanië. Sakr zegt dat de meeste vluchtelingen in dertien kampen leven.

Gaza

Niet iedereen heeft zoveel geluk als Jihad de taxichauffeur. Zo’n 140.000 Palestijnse vluchtelingen uit  Gaza hebben geen recht op permanent burgerschap want alleen wie van juni 1946 tot mei 1948 in Palestina woonde, is volgens het UNRWA Palestijns vluchteling.
Over de hele wereld komen ongeveer 4,5 miljoen mensen daarvoor in aanmerking. De anderen belanden vaak in een grijze zone wanneer ze een internationaal erkend paspoort willen bekomen.
De ongelijkheid tussen Westoever- en Gaza-vluchtelingen in Jordanië begon na de oprichting van de staat Israël in 1948. Transjordanië, de huidige Westoever plus delen van Jordanië, werd toen een onderdeel van het Jordaanse koninkrijk en Gaza werd een deel van Egypte.
Palestijnen die in de periode tot 1954 in Jordanië woonden, kregen de Jordaanse nationaliteit. Maar na de Zesdaagse Oorlog in 1967 bezette Israël gebieden in Egypte, Jordanië en Syrië, waardoor een nieuwe golf van Palestijnen uit de Gazastrook asiel zocht in Jordanië. In tegenstelling tot de Westoever-Palestijnen kregen de Gazanen geen Jordaanse nationaliteit, alleen een tijdelijk paspoort dat elke twee jaar hernieuwd kon worden. Velen trokken in een tijdelijke woning, vooral in het kamp in Jarash.

Twintig kleinkinderen

Hamed* is een van die “tijdelijke inwoners” van Jordanië. Zijn huis bevindt zich in het overbevolkte Al-Wahdat-kamp in Amman. Zoals zoveel stedelijke kampen is Al-Wahdat een verarmde betonnen stad.
“Ik kwam na de oorlog van 1967 naar Amman met mijn vrouw. Het zou slechts tijdelijk zijn, maar ik woon hier nog altijd met mijn vier kinderen en twintig kleinkinderen. Als Gaza-Palestijnen kunnen we niet genieten van openbaar onderwijs. Het is ook zeer moeilijk om onze kinderen naar de universiteit te sturen omdat ze als Arabische studenten worden beschouwd en daardoor een hoger inschrijvingsgeld betalen dan Jordaniërs. Zoals u kunt zien, zijn we zeer arm”, en hij wijst naar het uitgeleefde huis met zes kamers waar zijn hele familie woont.
Zijn buurvrouw Asma, die vijf kinderen heeft, zegt dat ze met een tijdelijk paspoort niet in aanmerking komt voor socialezekerheidsdiensten en de gezondheidszorg van de overheid. “Mijn man krijgt geen toegang tot openbare programma’s en moet werk zoeken in de privésector. Hij verdient ongeveer 150 dinar (148 euro) per maand, het minimumloon. Zijn baan is ook niet stabiel: soms zit hij twee weken per maand zonder werk.”
Met een tijdelijk paspoort kunnen Palestijnen ook niet stemmen of een eigendom bezitten, tenzij ze een Jordaanse partner hebben. “Het huis waarin ik woon, met mijn kinderen en kleinkinderen, is eigendom van de regering”, zegt Hamed. “We kunnen er van de ene dag op de andere uitgezet worden.”
Hamed en Asma klagen ook over reisbeperkingen. Het is zeer moeilijk voor hen om Jordanië te verlaten, vooral om familie in Palestina te bezoeken. “Ik kreeg nog nooit Israëlische toestemming om mijn familie te bezoeken”, zegt Asma.

Kwetsbaar

VN-vertegenwoordiger Mattar Sakr zegt dat de Gaza-vluchtelingen wel gebruik kunnen maken van de 174 UNRWA-gezondheidscentra in Jordanië. Hij ontkent ook dat er een algemeen reisverbod is voor houders van tijdelijke paspoorten. “Velen hebben Jordanië verlaten om in de Golf te gaan werken.”
Maar hij geeft toe dat de Gaza-Palestijnen het moeilijker hebben en kwetsbaarder zijn voor de economische crisis. De werkloosheid in deze groot is groot. “Het heeft tot hun marginalisering geleid”, zegt hij.
In een toespraak in augustus dit jaar zwoer koning Abdullah II van Jordanië om het Palestijnse recht om naar huis terug te keren, zoals bepaald is in VN-resoluties, te vrijwaren. “Deze houding zal niet veranderen en geen macht kan Jordanië dwingen een houding aan te nemen die tegen zijn eigen belang in gaat.”
Maar het kan nog lang duren vooraleer het probleem van de Palestijnse vluchtelingen is opgelost. Noodkampen zijn permanente woonplaatsen geworden, en de Gazaanse vluchtelingen zitten vast in niemandsland.
* fictieve naam