Verdeeldheid onder conservatieven werpt schaduw over Iraanse verkiezingen

Conservatieve politici domineren de Iraanse politiek sinds 2005. Door repressie die volgde op het protest na de omstreden presidentsverkiezingen, lijken hervormingsgezinde kandidaten ook volgend jaar geen rol van betekenis te zullen spelen.

Maar door de bittere concurrentie tussen verschillende strekkingen van behoudsgezinde politici die zich achter de opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, scharen, is het voorlopig absoluut onduidelijk welke richting het land zal uitgaan na afloop van de tweede en laatste ambtstermijn van president Mahmoud Ahmadinejad in 2013.

Hardliners tegen gematigde conservatieven

Misschien scheppen de parlementsverkiezingen van 29 maart enige klaarheid. In het verleden gaf de uitslag van de stembusgang voor de afloop van de tweede ambtstermijn van een Iraanse president vrij goed aan wat het land onder de nieuwe president te wachten zou staan. Winnen de voorstanders van de radicale koers die president Ahmadinejad de voorbije jaren aangaf het pleit, of krijgen meer gematigde politici het voor het zeggen?

Conflicten over de te volgen koers zijn niet nieuw in het kamp van de conservatieven of principiëlen zoals ze zich zelf graag noemen. Er waren altijd al meningsverschillen tussen gematigde of pragmatische strekkingen die banden hebben met de voormalige president Akbar Hashemi Rafsanjani, de traditionele conservatieven van de Partij van de Islamitische Coalitie, en de hardliners die hun stempel drukten op de regering-Ahmadinejad.

Pogingen om alle principiëlen op één lijn te krijgen achter twee van hun voormannen, ayatollah Mohammadreza Mahdavi Kani en ayatollah Mohammad Yazdi, kenden tot hiertoe geen succes. Kani, de voorzitter van de Raad van Experts en Yazdi, een lid van de Raad der Wachters, hebben een comité opgezet dat een eenheidslijst met kandidaten van alle strekkingen van de principiëlen in heel het land moet samenstellen. Het comité bestaat uit vertegenwoordigers van alle belangrijke organisaties van de principiëlen en van twee conservatieve zwaargewichten die in 2013 waarschijnlijk een gooi zullen doen naar het presidentschap: parlementsvoorzitter Ali Larijani en de burgemeester van Teheran, Mohammad Bagher Qalibaf.

Standvastig Front

Dat laatste is niet naar de zin van de strekking van de hardliners binnen de principiëlen. Ze hebben zich verenigd in de nieuwe organisatie, Jebheye Paydari (Standvastig Front), die vooral uit voormalige ministers van Ahmadinejad en een aantal radicale parlementsleden bestaat. De Jebheye Paydari wil alleen deel uitmaken van het comité van Kani en Yazdi als de vertegenwoordigers van Larijani en Qalibaf er niet langer in zetelen. Kani en Yazdi gingen daar voorlopig niet op in, en dat heeft tot hevige discussie geleid tussen de verschillende strekkingen.

Daarbij wordt ook met modder gegooid. Twee radicale parlementsleden die deel uitmaken van de Jebheye Paydari beschuldigden meer gematigde conservatieven er onlangs van onder één hoedje te spelen met de hervormingsgezinde betogers die het land bijna deden ontploffen in de nasleep van de omstreden verkiezingen van 2009.

Vooral Bahonar en Larijani moeten het bij die aanvallen ontgelden. Veel hardliners houden vol dat Larijani in 2009 Mir Hossein Mussavi, de topkandidaat van de hervormingsgezinden, al gefeliciteerd had met zijn verkiezingsoverwinning voordat de officiële resultaten bekend gemaakt werden die Ahmadinejad tot winnaar uitriepen. Mussavi staat nu onder huisarrest.

Verborgen agenda

De hardliners willen dat niet alleen hervormingsgezinde politici worden weggehouden uit openbare functies, maar ook conservatieven die zich niet duidelijk genoeg hebben uitgesproken tegen de “opruiende boodschappen” die de protesten na de verkiezingen van 2009 hadden aangewakkerd.

De gematigde conservatieven slaan terug. In een interview met de hervormingsgezinde krant Roozegar, die inmiddels verschijningsverbod kreeg, beschuldigde Bahonar “extremisten” ervan “de aanhangers van Mussavi te willen wegwissen uit de geschiedenis.”

Andere conservatieven oordelen dat de Jebheye Paydari een verborgen agenda heeft: de beweging zou alleen doen voorkomen dat ze ook kritiek heeft op Ahmadinejad, terwijl ze in werkelijkheid gewoon gefinancierd zou worden door de regering om haar vertegenwoordigers verkozen te krijgen.

Steun van Khamenei

Maar de gematigde conservatieven liggen pas echt wakker van de vraag of de Jebheye Paydari in het geheim ook gesteund wordt door de diensten van de Opperste Leider, ayatollah Ali Khamenei. Die zou de beweging kunnen gebruiken als een platform om opnieuw een relatief onbekende politicus aan de macht te helpen, net als Ahmadinejad in 2005.

Tegen een dergelijk plan zouden de gematigde conservatieven vrijwel machteloos staan. Zelf hebben ze de voorbije jaren immers veel van hun steun bij de kiezers ingeboet. Volgens een Iraanse analist die anoniem wil blijven, is dat vooral te wijten aan de absolute steun die de gematigde conservatieven de afgelopen acht jaar hebben geboden aan de hardliners en aan Khamenei. “Om de leider gelukkig te houden en zelf aan de macht te blijven, moesten ze zelfs instemmen met de geleidelijke politieke eliminatie van Hashemi Rafsanjani. Dat heeft een grote afstand geschapen tot de kiezers.”

De gematigde conservatieven hopen dat een nieuwe generatie van politici in hun rangen, met vooraan Qalibaf, toch weer meer vertrouwen van de kiezers zal winnen. De afgenomen legitimiteit van Khamenei zou in hun kaart kunnen spelen. De parlementsverkiezingen van maart 2012 lijken in elk geval cruciaal te worden voor de politieke toekomst van de gematigde conservatieven in Iran.