Verkrachters kunnen in Congo ongestraft hun gang gaan

Sinds april is Margot Wallström de speciale vertegenwoordiger inzake Seksueel Geweld bij Conflicten voor VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Het is haar taak om misbruik te onderzoeken en aanbevelingen te doen aan de Veiligheidsraad.
De benoeming van Wallström, die momenteel vice-voorzitter van de Europese Commissie is, komt op het moment dat er rapporten blijven binnenkomen over seksueel geweld door zowel de plaatselijke bevolking als hulpverleners en VN-militairen, vooral in oorlogsgebieden en samenlevingen die net een conflict achter de rug hebben.
De meldingen komen uit verschillende landen, waaronder Ivoorkust, Soedan, de Democratische Republiek Congo (DRC), Haïti, Burundi, Guinea en Liberia.
 
Een van Wallströms eerste reizen ging naar Congo, een land dat ze de “verkrachtingshoofdstad” van de wereld noemt.
“Congo heeft de aandacht van de media getrokken wegens systematische verkrachtingen in de oorlog”, zegt Wallström. “In een van de statistieken wordt gemeld dat er 200.000 verkrachtingen zijn geweest sinds het begin van de oorlog veertien jaar geleden. Dat is zeker een onderschatting.”
In Congo sprak ze met overheidsvertegenwoordigers en verkrachte vrouwen. “Dat was interessant maar ook teleurstellend. Er is nog niets verbeterd en steeds meer burgers plegen verkrachtingen. Wel moet ik zeggen dat er gewerkt wordt aan maatregelen. De overheid heeft wetten aangenomen tegen verkrachting, er is een nationaal plan en politieke wil. Maar er moet nog veel gebeuren om de wetgeving te implementeren.”

Wat is de oorzaak van het probleem?
 
“Seksueel geweld in Congo is het gevolg van de oorlog tussen verschillende gewapende groepen. Vrouwen in de frontlinie plaatsen is een onderdeel van moderne oorlogvoering geworden.
“Mannen voelen zich vaak bedreigd tijdens conflicten en blijven binnen. De vrouwen moeten naar buiten om water en brandhout te halen. Zij worden meestal als eerste aangevallen. Vooral als er geen betaald nationaal leger is om burgers te beschermen, is verkrachting onderdeel van de plundering en misdaden tegen onschuldigen. In Congo heerst vrijwel volledige straffeloosheid als het om verkrachting gaat.”

De Verenigde Naties (VN) hebben hun eigen missie, Monuc, om burgers in Congo te beschermen. Wat gebeurt er om vrouwen te helpen? 
“Monuc moest zijn activiteiten afstemmen op de situatie in het land. Dat betekent bijvoorbeeld dat Monuc met speciale patrouilles vrouwen begeleidt naar ziekenhuizen en markten.”

De VN en de Congolese regering spreken momenteel over de vraag wanneer de VN moeten vertrekken. Wat zou er gebeuren als de VN zich nu terugtrekken uit Congo?
 
“We hebben redenen om daar bezorgd over te zijn. Het is in delen van het land nog steeds onrustig en de VN zorgen voor de logistiek van veel van de ngo’s in het land. Zij zijn van de VN afhankelijk. Wat er nu gebeurt, is dat de regering wil laten zien dat zij het land zelf kan beschermen. De discussie gaat over onafhankelijkheid.”
 
Wat vindt u van de mensenrechtenschendingen die begaan worden door VN-militairen? 
“Elk voorbeeld daarvan is er een te veel. Het verwoest het vertrouwen in de capaciteit van de VN om belangrijk werk te verzetten.”

De Veiligheidsraad heeft beloofd om zich meer te richten op geweld tegen vrouwen. Welke landen hebben prioriteit?
“Congo is een gegeven, en Darfoer en een aantal andere landen in Afrika ook. We zullen ons ook richten op Liberia, dat in de fase na een oorlog zit maar waar verkrachting aan de orde van de dag is. We kunnen niet in alle landen waar conflicten zijn aanwezig zijn. We volgen de agenda van de Veiligheidsraad. Dit probleem bestaat ook buiten Afrika.” 

Wat kan VN-personeel doen in die gebieden? 
“Ons team van juridische experts kan een land helpen een moderne wetgeving in te voeren. Straffeloosheid is de basis van het probleem. De vrouwen dragen de schuld en de mannen gaan vrijuit. We moeten leren begrijpen hoe zo’n cultuur gegroeid is en hoe het een methode van oorlogvoering kan worden. Dan kunnen we er iets aan doen.”