Zuid-Afrika testte giftig aidsmiddel op Tanzaniaanse proefkonijnen

Bij de experimenten werd het controversiële geneesmiddel Virodene uitgetest op levende patiënten met HIV/aids in Tanzania. Virodene is ontwikkeld door een farmaceutische firma uit de Zuid-Afrikaanse hoofdstad Pretoria. Het werd in de late jaren negentig voorgesteld als een geneesmiddel voor aids. Maar na uitgebreid onderzoek keurde de Zuid-Afrikaanse Medicines Control Council (MCC) het geneesmiddel af. Volgens de MCC werkte het middel niet tegen HIV/aids en bleek het bovendien giftig. Virodene bevat onder meer een industrieel solvent dat nefast is voor de lever.
Sinds het middel afgekeurd werd door de MCC zijn in Zuid-Afrika geen experimenten meer uitgevoerd. “Toch hebben vertegenwoordigers van de president in 2000 en 2001 ongeveer 5,7 miljoen dollar geschonken aan de producent van Virodene,” zei Zackie Achmat, voorzitter van TAC woensdag op een persconferentie. “Het bedrag werd overgemaakt langs verschillende kanalen, waaronder het bureau van een zakenman die banden heeft met de regeringspartij ANC. Uit ons onderzoek blijkt dat het geld rechtstreeks bestemd was voor onderzoek en promotie en ontwikkeling van Virodene in Tanzania.” Achmat zegt de claim te kunnen staven met honderden e-mails, faxen en brieven.
Terwijl het geld opgehaald en verdeeld werd, deed het Tanzaniaanse leger proeven met Virodene in twee verschillende centra in de hoofdstad Dar-es-Salaam. “Bij die experimenten waren 64 HIV-positieve mannen betrokken, zowel militairen op rust als burgers”, aldus Achmat. “De Zuid-Afrikaanse minster van Volksgezondheid Manto Tshabalala-Msimang bezocht de Virodene experimenten in 2001. Ze heeft dit zelf bevestigd.”
Volgens de TAC werden de experimenten kort na het bezoek van Tshabalala-Msimang’s stopgezet, maar ongeveer een jaar later hervat. De organisatie eist de oprichting van een onderzoekscommissie die klaarheid moet schepen omtrent de experimenten in Tanzania en de rol van de Zuid-Afrikaanse regering.
“Door haar betrokkenheid bij de Virodene-experimenten heeft de Zuid-Afrikaanse regering het internationaal recht met voeten getreden”, zei Achmat. “Een regering die proeven met illegale en niet-geregistreerde geneesmiddelen op mensen uitvoert, overtreedt de wet. En Virodene is precies zo’n middel: wereldwijd heeft geen enkel regelgevend orgaan de stof erkend als een anti-aids middel, en zelfs niet als geneesmiddel in de brede zin.” Op de opmerking dat regering de vorming van een onderzoekscommissie waarschijnlijk zal verwerpen, antwoordde Achmat dat de TAC zal blijven ijveren voor een diepgaand onderzoek. “We staan erom bekend geen holle eisen te stellen. We zullen doen wat nodig is om dit tot op de bodem uit te zoeken”.
Het is niet de eerste keer dat de Zuid-Afrikaanse regering onder vuur komt omwille van HIV/aids. President Mbeki lokte protest uit toen hij de link tussen HIV en aids in vraag stelde op de internationale aidsconferentie in Durban in 2000. Hij stelde er dat armoede een van de belangrijkste oorzaken voor aids was, en niet HIV. Minister van Volksgezondheid Tshabalala-Msimang op haar beurt wordt kwalijk genomen dat ze liet uitschijnen dat bepaalde types voedsel, zoals look of rode biet, een middel tegen HIV/aids kunnen zijn.
Een ander punt van kritiek is de trage voorziening van aidsremmers, die het leven van aidspatiënten verlengen. De Zuid-Afrikaanse regering keurde pas in 2003 een plan goed om dergelijke medicamenten beschikbaar te stellen voor de bevolking. De bedoeling was om tegen eind 2006 300.000 mensen te behandelen.
Volgens het ministerie van Volksgezondheid is dat doel inmiddels bereikt, maar er is nog veel werk aan de winkel. Het VN-programma voor HIV en aids (UNAIDS) schat dat zo’n 800.000 van de 5,3 miljoen Zuid-Afrikanen met HIV/aids niet zelf voor hun behandeling kunnen instaan. En dat cijfer stijgt snel: volgens de South African Human Sciences Research Council raken elke dag 1500 Zuid-Afrikanen besmet en sterven jaarlijks 300.000 inwoners aan ziektes die te maken hebben met aids. “Bijna een miljoen mensen kan zich geen private gezondheidszorg veroorloven en heeft behoefte aan steun van de overheid,” zei Achmat. “Ik heb geluk: ik kan het me veroorloven om 50 euro per maand te betalen voor mijn geneesmiddelen in een privaat ziekenhuis. Maar arme mensen hebben dat geluk niet.”