“‘Hoe de luchtvaart een inspiratiebron kan zijn voor de klimaatbeweging’

In 1976 dreigde de Engelse producent van vliegtuigonderdelen Lucas Aerospace zijn fabrieken te moeten sluiten. De werknemers keken echter niet lijdzaam toe, maar schreven een plan. Samen met de arbeiders en bedienden ontwikkelden de vakbondsdelegees een nieuwe toekomst voor de fabriek.

Het resultaat was een plan met 150 voorstellen voor nieuwe producten. Windturbines, hybride wagens, warmtepompen, technologie voor energie-efficiënte huizen en andere innovatieve ideeën werden van a tot z uitgedacht en becijferd.

De werknemers dachten vanuit het algemeen belang, in tegenstelling tot de consultants en academici die door het management werden geconsulteerd,. De werknemers waren gedreven om iets nuttigs te doen met hun kennis, in plaats van vliegtuigonderdelen te produceren. Hun bazen werden gedreven door zucht naar winst en bekampten met alle macht de voorstellen van de werknemers. Uiteindelijk werden de fabrieken gesloten.

In zekere zin staat de klimaatbeweging voor dezelfde uitdaging als de werkenden bij Lucas Aerospace. Bedrijven en regeringen blijven denken vanuit een zucht naar winst. Ze houden krampachtig vast aan de oplossingen die hen door strategen en lobbyisten worden ingefluisterd. Maar Ondertussen leven er honderden, zo niet duizenden oplossingen in de hoofden van mensen, klaar om ingezet te worden in het algemeen belang. Het dogma van economische groei, de ongebreidelde winsthonger smoort elke oplossing in de kiem.

Van Green Deal naar ‘Dig baby, dig!’

Na jaren wereldwijde klimaatcrisis voelde haar Green Deal voor velen als een overwinning, een stap vooruit. Er ging ingezet worden op milieuvriendelijke technologie, koolstofvrije energie en schone mobiliteit. Vandaag is zowat elke maatregelvan de  Green Deal een slagveld geworden. De emissiedoelen voor de autoindustrie werden naar beneden bijgesteld, minder bedrijven moeten rapporteren over duurzaamheid, wetgeving om ontbossing tegen te gaan werd uitgesteld… Elke groene stap vooruit wordt in vraag gestelden komt er uiteindelijk meestal niet, of slechts in afgezwakte versie.

Hoe dat komt? Een kluwen aan lobbyisten en bedrijven laat hun invloed gelden om in het belang van hun winsten, hun groei, hun productie, klimaatwetgeving te verwateren. Vandaag is de Green Deal simpelweg een aanzet tot Europees industrieel beleid.

Over één maatregel bestond echter weinig discussie: de Critical Raw Materials Act. Deze wetgeving moet ervoor zorgen dat de EU grondstoffen die ze economisch essentieel acht en waarvan ze denkt dat de aanvoer bedreigd is, zelf kan winnen en verwerken.De Europese honger naar grondstoffen werd erdoor gefaciliteerd.

Onlangs keurde de Europese Commissie financiering en snellere vergunningen goedgekeurd voor 23 nieuwe mijnen op haar grondgebied. Bovendien aast ze via internationale partnerschappen op mijnen in andere landen. Aan de overkant van de oceaan klinkt het ‘Drill baby, drill!’, hier klinkt het ‘Dig baby, dig!’

Er is een wereldwijde wedloop aan de gang naar metalen en mineralen voor nieuwe technologieën en het faciliteren van groene energie. De Europese Unie smijt zich volop in die race. En dat alles onder het mom van groen beleid.

Mijnbouw is altijd schadelijk

Mijnbouw is nochtans altijd slecht voor het milieu en het klimaat. De mijnbouwsector is verantwoordelijk voor naar schatting 4 tot 7% van de wereldwijde uitstoot.

Mijnbouw heeft gigantische hoeveelheden water nodig en put zo het grondwater uit. Mijnbouwafval en de opslag ervan is vervuilend en bijzonder risicovol. De Europese regelgeving rond mijnbouw is beperkt tot het 20 jaar oude ‘Extractive Waste Directive’ hopeloos verouderd dus. Zelfs landen met een geschiedenis van destructief extractivisme als Brazilië en Peru doen het beter op dat vlak.

In het recente verleden hebben er in Europa verschillende mijnrampen plaatsgevonden:

• Ik 1998 brak een dam van een Bolidenmijn in Aznacóllar, Spanje. 6 miljoen ton giftig mijnbouwafval kwam in de omgeving terecht. Boliden verklaarde haar Spaanse tak failliet en nam nooit volledige verantwoordelijkheid voor de schade dat de dambreuk veroorzaakte.

• In 2000 was Hongarije aan de beurt. Een dam in Baia Mare brak waardoor enorme hoeveelheden cyanide geloosd werden. Het drinkwater van 2,5 miljoen Hongaren werd vergiftigd en 80% van de vissen in de Tiszarivier stierf.

De tol van nieuwe mijnen op de Critical Raw Materials lijst zal hoog zijn.

• De Anglo American mijn in Lapland, is één van de mijnbouwprojecten die de Sámi, het laatste inheemse volk van Europa, van hun gebied verdrijven.

• De Savannah Resources mijn in Covas do Barosso, Portugal, vernietigt UNESCO-erkend agricultureel erfgoed van globaal belang.

• Drie managers van de Cobra Las Cruces mijn in Spanje werden in 2016 veroordeeld voor ecologische misdaden voor hun rol in arsenicumlekken en uitdroging.

• De Euro Sun mijn in Rovina verloor een rechtszaak rond haar licentie omdat ze een groot risico op vervuiling stelt voor rivieren in Roemenië en Hongarije.

Tegen al deze mijnen is er protest van de lokale bevolking. De Europese Unie blijft doof.

Groene transitie≠ mijnbouw

De uitleg van de Europese Unie voor haar misbruik van de Green Deal? We hebben nu eenmaal grondstoffen nodig voor de elektrificatie van de samenleving. De Europese Unie wil controle over de grondstoffen die nodig zijn om elektrische wagens en batterijen te produceren.

Maar welk soort elektrificatie willen we? Vandaag zet de industrie en het beleid in op de productie van grote, persoonlijke elektrische wagens en de stroomcapaciteit om die allemaal op te laden. Dat terwijl alles erop wijst dat inzetten op meer, kwaliteitsvoller en gratis openbaar vervoer aangevuld met publieke deelsystemen een meer ecologische en sociale optie is. Bovendien is het niet personenvervoer, maar de industrie die veruit de meeste uitstoot veroorzaakt.

Zelfs al zou het elektrificeren van individueel wagenbezit de oplossing zijn, zou het produceren van steeds grotere wagens  zinloos zijn. Je hebt immers veel meer grondstoffen nodig voor de volumuneuse batterijen van grote wagens.  Het produceren van wagens aan het huidige tempo tout court zou zinloos zijn.

Zelfs al zou het produceren van grote wagens niet zinloos zijn, dan nog zijn er vandaag  al ruimschoots voldoende grondstoffen in omloop om aan de huidige vraag naar elektrische wagens te voldoen. . Voor de belangrijkste grondstof voor batterijen, lithium, is er zelfs op lange termijn een overschot.

Zelfs al zou er niet voldoende lithium in omloop zijn om aan de huidige vraag te voldoen, er bestaan alternatieve batterijtechnologiën die minder ecologische impact hebben. Zo zouden we beter sodium batterijen verder op punt stellen dan steeds maar bouwen van nieuwe lithiummijnen.

De redenering dat we mijnen nodig hebben voor de klimaattransitie is met andere woorden absurd. Wanneer het delven van grondstoffen schadelijk is voor mens, natuur en klimaat, zou een logische, menselijke reflex zijn om het zoveel mogelijk te vermijden. In plaats daarvan wordt halsstarrig doorgezet.

Klimaateisen sterven in de klauwen van groei

Wat de Europese Unie doet met de Green Deal en de Critical Raw Materials Act laat zien wat er gebeurt met klimaateisen wanneer ze worden overgelaten aan de bazen van Lucas.

De simpele reden waarom er niet ingezet wordt op meer, kwaliteitsvoller en gratis openbaar vervoer is omdat die een elektrische wagen koopt geld opbrengt voorde machtige auto-industrie:

• Meer lithium, betekent goedkopere batterijen, minder kosten en dus meer winst.

• Grotere wagens betekenen grotere winstmarges.

• Lithiumijnen zijn gegraven en de investeerders willen winst zien en lithium verkopen.

Er is nog een andere, duisterdere reden waarom men wil mijnen in plaats van nadenken. De Europese Unie wil honderden miljarden euro’s aan budgetspenderen aan de aankoop van wapens. Veel van de mineralen die worden gemijnd zullen naar de oorlogsindustrie gaan. Het is niet toevallig dat de wapensector werd geconsulteerd bij het opstellen van het Critical Raw Materials beleid. Europa wil zeker zijn dat het niet afhankelijk is van handelspartners voor de productie van oorlogstuig en dus moet er in de eigen achtertuin worden gegraven.

Het belang van het algemeen belang

In het midden van een nieuwe golf aan extractivisme zijn wij de arbeiders en bedienden van Lucas Aerospace. Wij zijn, in tegenstelling tot de Europese Unie en de bazen van Lucas, in staat om groei en winst los te laten.

Resoluut een verhaal van economische groei en winst afwijzen is onze kracht en moet ons vertrekpunt zijn. Wij kunnen denken in het algemeen belang. Wij kunnen ons organiseren om de belangen van bedrijven en lobbyisten uit te dagen en onze eigen, onmetelijk veel meer vooruitstrevende en creatieve ideeën af te dwingen. Wij zijn niet gebonden aan dezelfde belangen als bedrijven en hun politici. Dat is onze kracht.

Tijdens het wereldkamp gaan we die collectieve kracht versterken.

Deze blog werd geschreven door Koerian Verbesselt, communicatiemedewerker bij Catapa