“‘Van koopwaar naar recht: de strijd om basisrechten in een commercieel geldsysteem’

‘Haalbaar en betaalbaar’ is het mantra geworden dat reeds zoveel keren werd herhaald dat het voor vele burgers een vanzelfsprekende gedachte is geworden. Het maakt meteen ook duidelijk hoe belangrijk geld geworden is. Veel transitie-actoren – inclusief de overheid – zien het huidige geldsysteem als een vaststaand gegeven, als maatstaf om te beslissen welke stappen “realistisch” zijn, en blijven blind voor het feit dat ons geldsysteem slechts een historisch ontstane, sociale constructie is met een ondertussen verstikkende nevenwerking, het werd namelijk een doel op zich.

We willen die blinde vlek rond geld wegwerken. De kernvraag is niet alleen: ‘hoe financieren we de transitie?’, maar ook: ‘welk geldsysteem versterkt de transitie en welk systeem volgt na de transitie?’

Om hier zinvolle antwoorden op te vinden is het nodig om onze financiële geletterdheid bij te spijkeren: scherp voelen waar het schoentje wringt en actief verkennen welke kansen er zijn om de spelregels opnieuw vorm te geven.

Waarom dit zo belangrijk is? Omdat zoveel vernieuwende initiatieven binnen het huidige geldsysteem hun doel missen door de dominante logica die dat systeem in stand houdt. Het is dan ook de moeite waard om de valkuilen ervan te vermijden én nieuwe hefbomen te ontdekken.

Net omdat iedereen hiermee te maken heeft, brengt collectieve intelligentie ook oplossingen naar voren die de kiemen van de toekomst in zich dragen. Bij Reset Vlaanderen hebben we dit al meermaals ervaren, onder andere tijdens een werkdag die we samen met de Sociale Innovatiefabriek en de Club van Rome organiseerden. Daar dachten we concreet na over de weg van ‘huisvesting als vermogen’ naar ‘recht op wonen’.

Dat basisrechten zoals wonen, voedsel, mobiliteit en gezondheid steeds vaker worden behandeld als koopwaar waarmee winst kan worden gemaakt, is helaas wijdverspreid. Deze commercialisering is een belangrijke drijvende kracht achter groeiende sociaal-ecologische ongelijkheid.

Geld is ook het inkomen dat veel mensen via arbeid verwerven. Het is dus begrijpelijk dat mensen hun job belangrijk vinden. Tegelijkertijd staan die jobs onder druk door de complexiteit van ecologische uitdagingen, de rendementsverwachtingen van investeerders, de mondiale concurrentie en de daaruit voortvloeiende handelsspanningen. Geen wonder dat veel werknemers met een bang hart naar de toekomst kijken. Vaak voelen ze zich bovendien niet betrokken of gehoord.

Met het project Mijn bedrijf toekomstproof gingen we samen met vakbondsafgevaardigden en milieuorganisaties op zoek naar manieren waarop medewerkers actief kunnen meepraten over de toekomst van hun bedrijf. Zowel voor werknemers als werkgevers is dit een gedeelde zorg. Het project leverde waardevolle inzichten en een boeiende samenwerking op. Deze maand verschijnen hierover een brochure en een werkboek.

Natuurlijk blijven er nog heel wat vragen onbeantwoord. Maar juist dat creëert ruimte voor cocreatief onderzoek naar mogelijke antwoorden. Het Wereldkamp is een ideale broedplek om samen puzzelstukken van oplossingen te leggen en zo stap voor stap verandering op te bouwen.

En ja, het doet ertoe. Met deze gedachte willen we het workshopaanbod voor Wereldkamp 2025 afsluiten. Werken aan verandering is niet eenvoudig. Voor Jan Mertens is het een levenswerk geworden, waarbij hij ruimte geeft aan de gevoelens die daarbij horen: machteloosheid en verdriet, maar ook hoop. Verdriet en verlies, hoop en verzet vormen de kern van het antwoord dat wij als goede voorouders willen geven aan onze kinderen en kleinkinderen. Vanuit die kwetsbaarheid ontstaat een krachtige, positieve verbinding tussen generaties. Je kan erover lezen in zijn boek, maar nog beter: laat Jan het zelf vertellen, en ervaar samen de kracht van verbinding.

Zo werkt Reset Vlaanderen aan een rechtvaardige transitie.

Luc Maertens is coördinator bij Reset.Vlaanderen.