"Wapenstilstand hangt af van logica van vredesgesprekken"

Sandra Ramírez (48) is niet zomaar een kopstuk. Ze is de weduwe van Manuel Marulanda, de oorlogsnaam van Pedro Antonio Marín, stichter en lange tijd leider van de Colombiaanse rebellengroep. Hij stierf in 2008 aan een hartaanval.

Ramírez maakt nu deel uit van het onderhandelingsteam van de FARC, dat op 8 oktober in Oslo vredesgesprekken begint met de regering van Juan Manuel Santos. Voor zover bekend is ze de enige vrouw die bij deze gesprekken betrokken is.

“Het is zijn erfenis die aanwezig is”, zegt ze over Marulanda. “Tijdens zijn zestig jaar durende strijd zocht hij een politieke uitweg uit het conflict, en dat is altijd onze roeping geweest.” Tien jaar geleden was ze er ook bij toen Marulanda vredesgesprekken voerde met de regering van Andrés Pastrana, in de Colombiaanse stad San Vicente del Caguán.

IPS: Die gesprekken mislukten. Welke verwachtingen hebt u nu van deze gesprekken?
Sandra Ramírez: “We beginnen een nieuw proces van gesprekken. We moeten bekijken of we er met de inspanning van iedereen, van de guerrilla, de regering en het Colombiaanse volk, in slagen om een politieke oplossing te vinden voor het conflict.
“De kans op succes is er altijd geweest. Het probleem is dat de Colombiaanse oligarchie altijd geweigerd heeft een millimeter op haar macht toe te geven en de tegenstander altijd met geweld heeft uitgeschakeld.”

Denkt u dat het mogelijk is om te onderhandelen over vrede zonder dat de vijandigheden gestaakt worden?
“De regering van Álvaro Uribe (2002-2010) stond erom bekend dat ze extreem veel geweld gebruikte, ze heeft de deur naar vrede niet geopend. Vandaag zijn de krachtsverhoudingen anders, zowel in het land als in de Latijns-Amerikaanse context, met democratische regeringen zoals die in Venezuela, Bolivia en Ecuador.
“De volkeren gaan over tot andere vormen van strijd, en dat geldt ook voor het Colombiaanse volk. We hebben beslist om te gaan zitten en te praten. Maar de logica en het scenario van de gesprekken zullen ons zeggen of er al dan niet een wapenstilstand komt.”

De Cubaanse leider Fidel Castro is in 1959 via een gewapende opstand aan de macht gekomen, maar begin jaren negentig begon hij deze weg af te raden. Hij pleitte voor de strijd van de massa, de strijd van “het verenigde volk, het gecoördineerde volk, het volk dat voor hetzelfde doel strijdt.” Hoe staat u daartegenover?
“De omstandigheden in Colombia zijn helemaal anders. Er is geen vrijheid voor politieke participatie. Extreemrechts klampt zich vast aan de macht en schakelt zijn tegenstanders uit. Het heeft alle wegen gesloten en heeft ons geen andere keuze gelaten dan de wapens te gebruiken opdat ze ons zouden horen. Want daarover gaat het: we gebruiken de wapens opdat ze ons zouden horen.”

Er wordt gezegd dat de FARC wil onderhandelen omdat ze verzwakt is.
“De FARC wil vrede sinds haar oprichting en dit is een nieuwe kans. Natuurlijk, wanneer we als organisatie te maken krijgen met al die geavanceerde technologie die door de Verenigde Staten wordt geleverd, dan kunnen we niet ontkennen dat we klappen hebben gekregen en waardevolle manschappen verloren zijn. Maar dat is nog niet hetzelfde als zwakte.”

Denkt u dat de voorwaarden vervuld zijn opdat het Colombiaanse volk mee stapt in dit proces?
“Uiteraard. Deze dialoog komt tegemoet aan de wensen van de inheemse Colombianen, van de Afro-Colombianen, van alle sociale bewegingen en sectoren van het land. Dit is niet zomaar een gril van de regering-Santos of van de FARC.”