Belgium Artists and Designers LTD in Lira

De man die me ontvangt in het kleine bedrijfje dat in een container is gevestigd geeft verlegen toe dat hij niet weet waarom het woord Belgium op hun uithangbord staat, maar de baas kan dat haarfijn uitleggen, dus hij zal hem meteen opbellen. Nog geen vijf minuten later houdt een opvallende witte klassewagen halt, en een energieke jongeman stapt uit.

Ik leg hem in twee woorden uit waarom ik zijn zaak ben binnengestapt. Ik zie zijn ogen vertederen zonder alsnog te begrijpen waarom. “Dat is een lang verhaal”, zegt hij zacht, “kom binnen en ga zitten”. Hij draait de flikkerende televisie waarop Al Jazeera onophoudelijk nieuws spuit over Kadhafi en de volksopstand in Lybie wat zachter, en zoekt secondenlang met lichtjes schuin gehouden hoofd en ingehouden adem naar zijn woorden.

“Je moet weten”, begint hij met een zucht, “dat er hier in dit land erge dingen zijn gebeurd. Toen ik in het laatste jaar van de lagere school zat, in P7 (in Oeganda duurt het lager onderwijs zeven jaar), zijn de rebellen van de Lord’s Resistance Army mijn dorp binnengevallen, en ze hebben mijn vader en twee broers vermoord. Mij hebben ze ontvoerd naar Zuid-Soedan, samen met andere leeftijdsgenoten”.

Zijn ogen draaien weg naar de vloer naast hem. Ik zie hoe hij zich verzet tegen onuitspreekbare herinneringen aan onnoemelijk leed, hier verder niets wil over zeggen, niets over zijn lippen kan krijgen. Ik begrijp knikkend dat hij die periode in één keer overspringt en kijk naar dezelfde plek op de vloer.

“De soldaten van het UPDF hebben me twee en een half jaar later kunnen bevrijden, en zo ben ik terecht gekomen in het Rachele centrum voor ex-kindsoldaten dat door Els De Temmerman werd opgericht.

Dank zij de hulp van de Belgische organisatie “Sponsoring Children Uganda” ben ik kunnen beginnen aan secundair onderwijs, en als de tijd aanbrak om keuzes te maken, heb ik resoluut voor een technische richting gekozen. Ik ben altijd goed in tekenen geweest, dus ben ik kunst en design gaan studeren. Meteen daarna ben ik een eenmanszaakje begonnen. Naarmate het bedrijf meer bekendheid kreeg en het klantenbestand groeide, kon ik ook geleidelijk aan personeel aanwerven. We zijn nu met vieren en verdienen goed ons brood.

Ik ben “Sponsoring Children Uganda” heel erg dankbaar. Maar weet je waar ik het zo moeilijk mee heb? Dat ik niet eens dank kan zeggen aan de man die mijn studies heeft betaald, al die jaren. Ik weet dat het om één en dezelfde persoon gaat, maar Els weigert me te zeggen hoe hij heet, waar hij woont. Ze hebben nochtans al die gegevens in hun computer zitten. Waarom mag ik dat niet weten?

Kijk, ik weet zeker dat een vliegtuigticket naar België niet méér kost dan twee miljoen Shilling. Dat kan ik me heus wel veroorloven hoor. Het is toch maar niet meer dan normaal dat je de persoon die je zo vooruit heeft geholpen persoonlijk gaat bedanken, als je daar de middelen voor hebt? Ik ga gewoon voor een dag of acht, bezoek mijn milde sponsor, kijk wat rond in België wat er in mijn sector te leren valt, en keer terug naar mijn land. Daar kan toch niemand tegen zijn?”.

Ik vraag hem naar zijn gezinssituatie, want ik weet uit ervaring dat ongehuwde jongemannen geen enkele kans op een visum maken, omdat hun profiel bovenaan de lijst staat van asielzoekers. Maar hij is gehuwd, heeft een kind, en is al eigenaar van zijn eigen huis. Dus dat zou in wezen geen probleem mogen zijn, mits een goede tenlasteneming door SCO.

Hij geeft nog een demonstratie van zijn kunnen, hoe hij afbeeldingen op een T-shirt aanbrengt, allemaal manueel werk bij gebrek aan een dure textielprinter, maar keurig verzorgd. En met de vele noodhulp- en andere NGOs in Lira zal het ongetwijfeld niet aan bestellingen ontbreken.

Ik krijg ook nog een visitekaartje. Eigen design uiteraard. Odite Ponny, Managing Director.

Dat een richtingaanwijzer naar het kantoor nog niet is opgehangen heeft alles te maken met een recente verhuis van het bedrijf: de eigenaar van het gebouw waarin het bedrijf was ondergebracht heeft het verkocht, en de nieuwe eigenaar wou het zelf betrekken. Maar het geeft wel een mooi fotomoment. Dat verklaart bovendien waarom er op een andere plaats in de stad ook nog een kleurrijke gevel het opschrift “Belgium Artists and Designers” draagt, ook al is er nu een handelszaak in gevestigd.

Terwijl we de richting van ons hotel uitgaan, dringt het tot me door hoe onvoorspelbaar (en onvoorstelbaar) het leven kan zijn. Zonder het bestaan van de LRA was deze jongeman nu wellicht de hemel aan het afspeuren naar de uitblijvende regens, om een tweede keer maïs in te zaaien nadat de eerste kiemplantjes verdroogden. Het verlies van zijn vader en broers, en de jarenlange gruwel die hij doormaakte, openden voor hem de deur naar een goed inkomen en een mooie toekomst. Maar wat heeft hij daar een loodzware menselijke tol voor betaald…