Aids verzwakt Afrikaanse strijdkrachten

Zestig procent in Zambia, 55 procent Zimbabwe, 50 procent in Angola, Congo en Malawi, 48 procent in Zambia en 23 procent in Zuid-Afrika. Dat zijn de laatste officiële cijfers over de besmettingsgraad van de legers in Zuidelijk Afrika. Ze zijn afkomstig uit een studie van de Zuidelijk Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC) en dateren nog van 1999. Sindsdien zijn pogingen om meer cijfers te krijgen over de toestand van de Afrikaanse legers op niets uitgedraaid.

Zeker is dat de besmettingsgraad bij de legers in de Hoorn van Afrika intussen sterk is gestegen. Dat staat in een nieuwe studie van de universiteit van Stellenbosch naar het effect van aids op de legers in Zuidelijk Afrika. Ze is van de hand van Lindy Heinecken, de onderdirecteur van de Zuid-Afrikaanse Militaire Academie. Volgens Heinecken ondermijnt de aids-epidemie de slagkracht van de strijdkrachten. Haar conclusie is duidelijk: Als legers verzwakt worden door aids, dan is de staat niet langer bij machte om de stabiliteit en de veiligheid van haar burgers te garanderen. Dat is nergens duidelijker dan bij de strijdkrachten van Zuidelijk Afrika, waar de infectiegraad in sommige landen mogelijk opgelopen is tot tachtig procent.

Majoor N.A. Allie, de woordvoerder van het Zuid-Afrikaanse leger (SADF), wil niet reageren op de studie. Sinds eind vorig jaar onderzoeken de SADF met behulp van het Amerikaanse ministerie van Defensie het effect van de aids-epidemie op het Zuid-Afrikaanse leger. Er worden officieel nog geen conclusies vrijgegeven van dat onderzoeksproject, dat de naam PHIDISA meekreeg. Het PHIDISA-project zal dergelijke vragen beantwoorden, maar er zijn ons geen betrouwbare cijfers bekend.

De Zuidelijk Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC) werkt aan richtlijnen die legers in de Hoorn van Afrika houvast moeten bieden bij de uitwerking van een aids-beleid. Maar veel vragen blijven nog onopgelost. Is het doenbaar om aids-remmers te verstrekken aan de troepen? Mag het leger seropositieve rekruten weigeren? Moeten soldaten met aids uitgesloten worden van vredesmissies, om te vermijden de lokale bevolking wordt aangestoken in het seksuele verkeer in en rond de legerkampen?

De Verenigde Naties sluiten seropositieve soldaten niet uit van vredesmissies. Wat telt is de algemene gezondheid van de kandidaten, maar hun hiv-status is op zich geen indicatie van ongeschiktheid, zegt een woordvoerder van het VN-departement voor Vredesoperaties in New York. Bij het Zuid-Afrikaanse leger is dat wel het geval. Iedereen die wil deelnemen aan een vredesmissie in het buitenland moet een test ondergaan, zegt Sam Mkhwanazi, de woordvoerder van de Zuid-Afrikaanse Defensieminister Mosiuoa Lekota. Wie positief test voor hiv, wordt uitgesloten van deelname.

Heel wat officieren voelen er weinig voor om te blijven investeren in de opleiding en promotie van seropositieve soldaten, want als die het loodje leggen, ontstaan er gaten in de bevelstructuur. Maar aids-groepen vinden dat de legertop seropositieven niet mag discrimineren. Ze vinden dat de staat de plicht heeft om gratis aids-remmers te verstrekken aan soldaten met aids.

In Zuid-Afrika is de jongste weken een debat losgebarsten over de vraag of het leger seropositieve rekruten mag weigeren. Drie kandidaat-soldaten hebben een rechtszaak ingespannen tegen de legertop omdat ze werden afgekeurd omwille van hun hiv-status. Officieel weigert het leger geen rekruten op basis van hiv - dat is in strijd met de grondwet - maar in de praktijk gebeurt dat wel. Het leger heeft een de facto beleid om bij nieuwe rekruten een bloedtest uit te voeren en seropositieven te weigeren, zegt Liesl Gerntholtz van het Aids Law Project, de ngo die juridische bijstand biedt aan de drie afgekeurde soldaten. (MM/PD)