Als bevriende spionnen het te bont maken

Zijn de geheime diensten van bevriende landen als de VS, Frankrijk, Israël en Groot-Brittannië actief in België, en houdt de Staatsveiligheid een toezicht op hun activiteiten? Dat vroeg Anciaux aan Turtelboom, die in haar antwoord van 12 december bevestigt dat de genoemde landen een werkrelatie met de Staatsveiligheid onderhouden en in bepaalde gevallen verbindingsofficieren op post hebben in Brussel.

Wanneer buitenlandse inlichtingendiensten een activiteit wensen te ontplooien op Belgisch grondgebied, moeten zij daarvoor de toestemming van de Staatsveiligheid krijgen. Turtelboom: ‘Wanneer de Staatsveiligheid weet heeft van ongeoorloofde inlichtingenactiviteiten door buitenlandse diensten op Belgisch grondgebied, worden die activiteiten gemeld aan de bevoegde instanties en worden deze diensten tot de orde geroepen. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen zogenaamde “bevriende” of andere diensten.’

Strategisch belang

Wel geeft Turtelboom aan dat de Staatsveiligheid niet alle in België aanwezige buitenlandse inlichtingendiensten –‘in de huidige omstandigheden en met de huidige middelen’– kan opvolgen. ‘Enkel wanneer er concrete aanwijzingen zijn van ongeoorloofde inlichtingenactiviteiten is het mogelijk deze specifieke gevallen te onderzoeken.’

‘Omdat België zich op een centrale positie in Europa bevindt, heeft de Staatsveiligheid een zeer uitgebreid netwerk aan relaties met buitenlandse inlichtingendiensten uitgebouwd’, aldus Turtelboom. ‘Wederzijds vertrouwen en een goede samenwerking met buitenlandse inlichtingendiensten is met andere woorden een integraal onderdeel van een goede werking van de Staatsveiligheid en draagt in belangrijke mate bij tot de veiligheid van onze burgers en instellingen. Om deze reden worden mogelijke gevallen van ongeoorloofde inlichtingenactiviteiten door partnerdiensten, die vaak in andere domeinen een strategisch belang hebben voor België, met de nodige voorzichtigheid behandeld.’

Name and shame

‘Net zoals in elke relatie moeten in de relaties tussen inlichtingendiensten goede afspraken worden gemaakt en worden kleinere overschrijdingen van deze afspraken bijgestuurd middels bilaterale contacten en desgevallend terechtwijzingen’, aldus Turtelboom. ‘Een publiek aan de kaak stellen van ongeoorloofde inlichtingenactiviteiten of een publiekelijk verkondigen dat bepaalde diensten worden opgevolgd door de Staatsveiligheid kan dus enkel het resultaat zijn van een weloverwogen analyse van de voor- en nadelen voor België die verbonden zijn aan dergelijke aanpak.’

‘In vele gevallen zijn deze diensten immers strategische partners in andere werkgebieden en kan een werkrelatie niet zomaar omwille van een incident worden beschadigd of zelfs stopgezet.’

Pro memoria: volgens Der Spiegel, dat zich baseert op documenten van NSA-klokkenluider Edward Snowden, is de Britse geheime dienst GCHQ verantwoordelijk voor de recente cyberspionage bij Belgacom.

Persona non grata

Sinds het einde van de Koude Oorlog is het veeleer uitzonderlijk dat België buitenlandse spionnen het land uitzet. In juli juli 2008 vroeg Alain Winants (administrateur-generaal van de Staatsveiligheid) aan Mohamed Yassine Mansouri, het hoofd van de Marokkaanse inlichtingendienst DGED, om drie inlichtingenofficieren uit België terug te roepen. ‘Problemen op het vlak van inmenging’ lagen toen aan de basis.

In 2009 trok het NAVO-hoofdkwartier in Brussel de accreditatie van twee Russische diplomaten (Viktor Kochukov en Vasily Chizhov) in op beschuldiging van spionage.

Of de Belgische overheid in andere recente spionage-incidenten (denk aan de ontdekking van zwarte dozen in het gebouw van de Europese Raad, afluisterapparatuur in de Brusselse living van een lid van Batasuna, activiteiten van de Colombiaanse DAS, enzovoort) bepaalde diplomatieke stappen heeft gezet, is nooit publiek gemaakt.

Inzake de opvolging van de NSA-affaire liet premier Elio Di Rupo in een antwoord op een parlementaire vraag van Martine Taelman (Open VLD) weten dat hij op 5 november de nieuwe ambassadrice van de VS, Denise Bauer, heeft ontmoet. Di Rupo: ‘Om haar op de hoogte te brengen van de bezorgdheid van de federale regering en het federale parlement over de onthullingen die de laatste maanden en weken in de pers verschenen zijn. Ik heb haar erop gewezen dat de federale regering niet kan aanvaarden dat privégegevens op grote schaal worden ingezameld, ook al begrijpt ze de noden van de strijd tegen het terrorisme. De ambassadrice heeft mij verzekerd dat de kwestie van de spionageprogramma’s die door de Verenigde Staten worden uitgevoerd, in opdracht van president Barack Obama wordt onderworpen aan een onderzoek en een grondige evaluatie.’