Birmese junta laat duizenden gevangenen vrij

De massale amnestie valt samen met de herdenking van de eerste verjaardag van de “saffraanrevolutie”, de door boeddhistische monniken aangevoerde protestbeweging voor meer democratie die bloedig werd onderdrukt. De vrijlating wordt ook in het teken gezien van de verkiezingen die het regime in 2010 wil organiseren. Het is nog niet duidelijk hoe democratisch die zullen zijn.
De verkiezingen van 2010 moeten van Birma een “door discipline bloeiende democratie” maken, in het jargon van de militaire junta. Het blijft afwachten welke partijen kandidaten zullen mogen voorstellen en vooral of de partij van oppositieleidster Suu Kyi zal mogen meedoen. De laatste keer dat in Birma democratische verkiezingen werden georganiseerd won Suu Kyi glansrijk en vloog ze prompt achter de tralies.

Verrassing

Voor diplomaten en waarnemers in Rangoon kwam de vrijlating van de gevangenen als een verrassing. Een van hen is Win Tin, een journalist en activist die al het langst om politieke redenen achter de tralies zat. “Ik blijf vechten tot Birma een democratisch land wordt”, zei een strijdlustige Win Tin na zijn vrijlating, “Ik zal pas blij zijn als alle politieke gevangenen vrijkomen, ook Aung San Suu Kyi”. De leidster van de oppositie in Birma bracht dertien van de afgelopen zestien jaar onder huisarrest door.
Win Tin was een nauwe medewerker van Suu Kyi en richtte samen met haar in 1988 de Nationale Liga voor Democratie (NLD) op. Op 4 juli 1989 werd hij gearresteerd, enkele dagen voor Suu Kyi zelf. Als journalist en dichter liet hij zich door het gevangenissysteem niet monddood maken. “Hij schreef gedichten op de muur van zijn cel met inkt die hij maakte uit gemalen baksteen en water”, zegt Zin Linn, een voormalige politieke gevangene.
Een Aziatische diplomaat in Birma, die anoniem wil blijven, beschouwt de vrijlating van Win Tin als een “teken van goede wil vanwege de junta aan de democratische oppositie”. “Het is nog geen aanbod tot dialoog, maar wijst er toch dat de houding tegen de NLD en Suu Kyi zich opnieuw aan het verzachten is.”

Amnesty niet onder de indruk

De mensenrechtenorganisatie Amnesty International is minder onder de indruk. “Dit is ongetwijfeld het beste nieuws uit Birma in jaren, maar de vrijgelaten politieke gevangenen vertegenwoordigen maar één procent van alle politieke gevangenen”, zegt Birmakenner Benjamin Zawacki. “Deze mensen hadden in de eerste plaats nooit mogen worden opgesloten.” Volgens Amnesty blijven er 2100 politieke gevangenen in de cel.
Het is niet de eerste keer dat de militaire leiders in Birma massaal amnestie verlenen. De huidige sterke man, generaal Than Shwe liet 20.000 gevangenen vrij toen hij in 1992 aan de macht kwam. In november 2004 kwamen nog eens meer dan 10.000 gevangenen vrij, waaronder heel wat militanten van de studentenopstand van 1988. Sommigen van hen vlogen vorig jaar na de saffraanrevolutie opnieuw de gevangenis in.
“Overgangsregering”
Fundamentele veranderingen in het Birmese staatsapparaat blijven voorlopig uit. Een cosmetische wijziging is dat het regime zich nu, in de aanloop naar de stembusgang van 2010, een “overgangsregering” noemt. Dat belette generaal Kyaw Hsan niet om, in een gesprek met VN-gezant Ibrahim Gambari vorige maand, te benadrukken dat “de overgangsregering iedereen zou uitschakelen die schade probeert toe te brengen aan de nieuwe grondwet.” Die grondwet werd dit jaar per referendum goedgekeurd, kort na de dodelijke doortocht van cycloon Nargis.
Volgens Win Min, een Birmese professor in ballingschap in Thailand, kan dat alleen betekenen dat het regime elke oppositie bloedig zal blijven onderdrukken en dat de verkiezingen van 2010 niet vrij en eerlijk zullen verlopen. “De vrijlating van de gevangenen kadert in de voorbereiding van de verkiezingen. Het regime weet dat het het resultaat moet kunnen beïnvloeden zonder al te draconisch te lijken. Maar het leger zal niet dezelfde fout maken als in 1990, toen ze vrije verkiezingen toelieten en die prompt verloren.”