Braziliaanse juristen omzeilen amnestiewet

De groep Justicia de Transición, met magistraten van het openbare ministerie van verschillende Braziliaanse deelstaten, verdedigt de stelling dat de ontvoeringen en verdwijningen van de dictatuur (1964-1985) misdaden zijn die vandaag nog steeds gepleegd worden.

Permanente misdaden

Door de amnestiewet van 1979 kunnen gevallen van foltering, ontvoering en moord die de overheid en de linkse guerrilla tijdens de dictatuur gepleegd hebben, niet vervolgd worden.
Als het slachtoffer niet opduikt, dood of levend, dan kan men nog altijd van ontvoering blijven spreken, zegt Ivan Cláudio Marx van het openbaar ministerie in de zuidelijke deelstaat Rio Grande do Sul. En als wie verantwoordelijk is voor de verdwijning weigert te zeggen waar de lichamen zich bevinden, dan blijft men zich schuldig maken aan het verbergen van een lijk.

Op die manier “slagen we erin de amnestiewet te omzeilen, aangezien die refereert aan misdaden die gepleegd zijn” tot 15 augustus 1979, zegt Ronaldo Cramer, vertegenwoordiger van de Orde van Advocaten in Rio de Janeiro.  “Dit is geen herziening of andere interpretatie van de wet.”

Cramer is een van de drijvende krachten achter de Campagne voor Herinnering en Waarheid, die de strategie van permanente misdaden hielp uitwerken.

Klacht tegen reservekolonel

Justicia de Transición heeft gisteren (woensdag) de theorie in praktijk omgezet. Het diende klacht in tegen kolonel Sebastião Curió Rodrigues de Moura, die van de ontvoering van vijf personen wordt beschuldigd. De feiten dateren uit 1974. De verdwenen personen maakten deel uit van de Guerrilla de Araguaia, de gewapende arm van de Communistische Partij van Brazilië, die tegen de dictatuur vocht. De vijf werden aangehouden tijdens militaire operaties die onder leiding van Curió stonden.

Volgens Justicia de Transición is tot vandaag niet bekend waar de slachtoffers zich bevinden. Er zijn getuigenissen dat ze gefolterd werden.

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch spreekt van “een historische stap” in de zoektocht naar verantwoordelijken voor de zware schendingen in de jaren zeventig.
Onder het militaire regime werden meer dan 475 mensen het slachtoffer van moord of verdwijning om politieke redenen. Vijftigduizend mensen verdwenen achter de tralies, meer dan twintigduizend werden gefolterd.

Brazilië veroordeeld

“Dit is belangrijk nieuws voor de families die hun geliefden verloren zijn in de gewelddadige golf van repressie die op de staatsgreep van 1964 gevolgd is”, zegt José Miguel Vivanco, HRW-directeur voor beide Amerika’s.

Een federale rechter moet nu beslissen of het tot een rechtsraak komt. Het zou de eerste maal zijn dat een militair die aan de dictatuur gelinkt wordt op de beklaagdenbank terechtkomt voor mensenrechtenschendingen.

Justicia de Transición ontstond toen het Inter-Amerikaanse Mensenrechtenhof Brazilië in 2010 veroordeelde omdat de amnestiewet niet te verzoenen valt met de internationale mensenrechtenverdragen die het land ondertekend heeft.

Vorig jaar keurde het Congres de oprichting van een Waarheidscommissie goed. Die zal vanaf dit jaar mensenrechtenschendingen vanaf 1964 onderzoeken, zonder daarbij de daders strafrechtelijk verantwoordelijk te stellen.