De toekomst die wij willen

De schaarste aan grondstoffen drijft de prijzen de hoogte in en de klimaatopwarming zet zich door. We hebben een punt bereikt in de geschiedenis waarop de voorwaarden voor ontwikkeling – namelijk het functioneren van het systeem aarde zoals we dat tot nu toe gekend hebben – in gevaar is, zo waarschuwt de International Council for Science. Het financiële systeem kraakt, de economie stagneert en we zinken dieper en dieper weg in de crisis.

Ook in Europa snijdt die diep, in Griekenland, Spanje, Portugal en ook bij ons. Een crisis die onze welvaart bedreigt en onze levenskwaliteit aantast. In minder dan vijf jaar is dit oude continent in de greep gekomen van werkloosheid, armoede en sociale onrust en willen ontelbare getalenteerde jonge mensen hun thuisland verlaten, op zoek naar betere oorden.

Economen voorspellen dat het een decennium of drie kan duren voor we hier doorheen gesparteld zijn. Dertig jaar. Dan zullen mijn kinderen mijn leeftijd hebben. Het zijn voor hen de jaren die algemeen beschouwd worden als “de schoonste jaren van je leven”, de jaren die je leven vormgeven en op de sporen zetten. Ze zullen het niet makkelijk hebben, hoezeer we hen ook alle kansen hebben willen geven om zich te ontwikkelen en om gelukkig te zijn. Het is helemaal niet zeker dat ze een vaste baan vinden, betaalbaar wonen, kunnen terugvallen op de sociale zekerheid die wij genoten, dat ze kunnen leven in een democratische samenleving waarin het goed leven is.

Hoewel het besef van die veelvoudige crisis stilaan doorsijpelt, valt te betwijfelen dat we snel genoeg reageren, aldus Jorgen Randers, wetenschapper van de Club van Rome in zijn recente rapport Een globale vooruitblik voor de komende veertig jaar. De conclusies waar Randers toe komt, zijn niet meteen geruststellend: ‘Onze consumptiedrang en ons kortetermijndenken verhinderen ons krachtdadig te reageren en diepgaande veranderingen te realiseren. De voorbije veertig jaar zijn er meer dan 900 milieuverdragen opgesteld, maar de aftakeling van de planeet gaat door. Het ziet er niet naar uit dat regeringen de nodige regelgeving zullen doorvoeren om de markten te dwingen meer geld te investeren in klimaatvriendelijke oplossingen. En regeringen moeten vooral niet denken dat de markten zullen werken in het belang van de mensheid’, aldus Randers.

Op de conferentie Rio+20 van 20 tot 22 juni is het thema ‘groene economie in de context van duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding’. Het VN-ontwikkelingsprogramma UNEP hoopt een manier te vinden om uit de economische crisis te geraken. In de aanloop naar de conferentie is gebleken dat de overheden helemaal niet wakker liggen van de bijeenkomst en dat de VN vooral vertrouwen op de privésector en op marktmechanismen om uit de crisis te geraken. Het is een gevaarlijke piste.

De Braziliaanse econoom Marcos Arruda verwoordt het zo: ‘De globale economie, die een ontwikkelingsmodel volgt dat gebaseerd is op onbegrensde groei, de vrije markt, de maximalisatie van winst en concentratie van macht en middelen, heeft een structureel probleem om “groen” te worden. Wat bedrijven ook beslissen om te doen op het vlak van sociale rechtvaardigheid en ecologische duurzaamheid kan heel belangrijk zijn, maar het volstaat niet. De logica van de markt maakt geen ruimte voor eerlijkheid, rechtvaardigheidsprincipes en de draagkracht van de aarde.’

De verschillende initiatieven in de aanloop naar Rio komen tot de gemeenschappelijke vaststelling dat wat we nodig hebben een nieuwe vorm van mondiaal beheer is. Rio +20 is een unieke kans om daar nieuwe grondvesten voor te leggen, zo klinkt het. Om werk te maken van een “herstichting” van het mondiale bestuur en om een langetermijnvisie te ontwikkelen, om de wereldgemeenschap te coachen bij de noodzakelijke transities die ons te wachten staan. Laat Rio+20 een nieuw begin zijn, het lang verhoopte kantelmoment.