EU-ontwikkelingsbeleid is incoherent

Die laatste categorie landen zijn volgens Louka T. Katseli, directeur van het Ontwikkelingscentrum van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), coherentiewezen.

Zo’n negentig ontwikkelingseconomen en onderzoekers uit Europa waren vrijdag bijeen voor de bijeenkomst van de European Association of Development Research and Training Institutes (EADI) en de Oostenrijkse Stichting voor Ontwikkelingsonderzoek (ÖFSE).

De discussie concentreerde zich op het bevorderen van samenhang in het Europese ontwikkelingsbeleid. De 25 landen van de Europese Unie zijn samen goed voor 55 procent van alle officiële ontwikkelingshulp (ODA). De Europese Unie is ook de belangrijkste handelspartner van de ontwikkelingslanden.

Het belang van een samenhangend ontwikkelingsbeleid werd in 1992 erkend in het Verdrag van Maastricht, het oprichtingsverdrag van de Europese Unie, dat getekend werd door regeringsleiders van de toenmalige Europese Gemeenschap.

De Europese Commissie, de uitvoerende tak van de EU, heeft herhaaldelijk benadrukt dat een meer samenhangend ontwikkelingsbeleid noodzakelijk is om de Millenniumdoelstellingen ter bestrijding van armoede voor 2015 te halen.

Uit een analyse van geldstromen in relatie tot het beleid van OESO-landen, zoals ontwikkelingsgeld, geld dat migranten naar huis sturen en exportinkomsten, blijkt echter dat ontwikkelingshulp vooral ten goede komt aan de armste landen en dat geldstromen die direct gerelateerd zijn aan migratie en handel, vooral de beter functionerende ontwikkelingslanden ten goede komen.

Uit de analyse van het OESO-Ontwikkelingscentrum blijkt dat het gebrek aan samenhangend beleid zich vooral wreekt op het kruispunt van hulp en handel. Enerzijds stimuleert ontwikkelingshulp een, vaak exportgeoriënteerde, productieve herstructurering van de zich ontwikkelende economie, terwijl het handelsbeleid met binnenlandse en handelsverstorende subsidies de export uit de landen belemmert.

Katseli zei het traditionele argument dat hulp beter is dan handel om de welvaart in ontwikkelingslanden te bevorderen, geen hout snijdt. Met goed afgestemde mix van markttoegang en ontwikkelingshulp door OESO-landen bereiken we meer dan met twee afzonderlijke strategieën.

Volgens ontwikkelingsdeskundige Paul Hoebink van de Radboud Universiteit in Nijmegen, leverden de pogingen om tot een samenhangend beleid te komen tot nu toe weinig resultaat op. Regeringen hebben te maken met verschillende lobbygroepen en daardoor wordt het bijna ondoenlijk om een beleid te voeren waarin alle partijen zich kunnen vinden en tegelijk de gestelde doelen te halen. Vaak valt de keuze op de op één na beste oplossing, met als gevolg een incoherent beleid, zegt hij.

De kosten van die incoherentie kunnen hoog oplopen. Uit de meest recente van de OESO blijkt dat handelsverstorende steun van de Europese Unie en de Verenigde Staten voor de landbouwsector in 2002 in totaal 318,3 miljard dollar bedroeg. De totale ontwikkelingshulp van Europa en de VS bedroeg 57 miljard dollar.

Ontwikkelingslanden lopen jaarlijks 100 miljard dollar aan inkomsten mis als gevolg van landbouwsubsidies door rijke landen, zei Hoebink. Alleen al de West-Afrikaanse landen zouden 250 miljoen dollar mislopen door gesubsidieerde katoenproductie in Europa en de VS.

Gezien de huidige situatie is het bevorderen van coherentie een belangrijke taak voor Oostenrijk als huidig voorzitter van de EU, zei Irene Freudenschuss-Reichel, algemeen directeur ontwikkelingssamenwerking van het Oostenrijkse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Freudenschuss-Reichel zei dat daarvoor een aantal mechanismen zijn ingesteld. Dat zijn onder meer een zorgvuldige doorlichting van het overheidsbudget, nadruk op duurzame ontwikkeling en interministeriële consultaties. (JS)