“Geloofwaardigheid Non-Proliferatieverdrag in het gedrang”

Op dinsdag 20 april werd het Belgische deel van het internationale Abolition 2000-netwerk gehoord door de Senaatscommissie Buitenlandse Zaken en Defensie. Naar aanleiding van de vijfjaarlijkse Toetsingsconferentie van het Non-Proliferatieverdrag, die op 3 mei in New York van start gaat, presenteren twee vertegenwoordigers hun visie op een kernwapenvrije wereld aan de parlementsleden.
MO* sprak met Hans Lammerant, expert nucleaire ontwapening van Vredesactie, die dinsdag samen met Philippe de Salle, woordvoerder AMPGN (Medici tegen Atoomwapens) Abolition 2000 vertegenwoordigde.
Interview met Hans Lammerant
Wat staat er op het spel tijdens de NPT Review Conference?
De inzet is de geloofwaardigheid van het NPT herstellen. Het verdrag streeft naar een wereld zonder kernwapens, maar dit proces ligt al enkele jaren stil. Er moet dringend iets ondernomen worden.
Er is meer politieke wil nodig om het verdrag te laten werken. Een wereld zonder kernwapens kan enkel bereikt worden als er een internationaal orgaan is dat de naleving van het verdrag controleert. Voor chemische wapens bestaat dit al, dus waarom niet voor nucleaire? Het zijn vooral de kernwapenstaten zelf die hier de eerste stappen moeten zetten.
Is het START-akkoord tussen de VS en Rusland een goed begin?
Het akkoord tussen Amerika en de Verenigde Staten is inderdaad een goed begin, maar toch zorgt dit niet voor fundamentele veranderingen. De geloofwaardigheid van het NPT komt nog steeds in het gedrang. In de wereld zijn er nog meer dan 20.000 kernwapens. Tien jaar geleden is het NPT vastgelopen en beide landen hebben nu gewoon die draad weer opgepikt. Maar het akkoord tussen de VS en Rusland is onvoldoende.
Geen verdere vooruitgang kan ervoor zorgen dat andere landen het Non-Proliferatieverdrag niet serieus nemen. Dat vergroot de kans dat almaar meer landen kernwapens ontwikkelen en dat die wapens in de toekomst ook gebruikt zullen worden. Nucleaire ontwapening is dan onmogelijk. Nu kunnen we die dynamiek nog stoppen, maar dan moet het proces naar nucleaire ontwapening onmiddellijk voortgezet worden.
Welke piste moet gevolgd worden op de conferentie?
Ten eerste moet de NAVO afstappen van het idee dat kernwapens nog steeds nodig zijn om te onderhandelen met Rusland. In Europa liggen ongeveer driehonderd tactische kernwapens van de Amerikanen en ook Rusland heeft er nog in zijn bezit. De NAVO wil een akkoord bereiken waardoor Rusland zijn kernwapens moet reduceren, als Europa dat ook doet. Maar Rusland is niet geneigd om hieraan mee te werken.
Daarom moeten andere pistes bewandeld worden. Rusland zal trouwens zelf wel beseffen dat hun militaire kernprogramma te veel geld kost. Tijdens de onderhandelingen moeten de pistes opengetrokken worden. Blindstaren op Amerika en Rusland heeft geen enkele zin. We moeten focussen op de kernwapens in heel de wereld.
Een tweede piste is het afsluiten van een No First Use-verdrag. Dit betekent dat een kernwapenstaat verklaart dat het niet als eerste kernwapens zal inzetten. Tactische kernwapens dienen als First-use-wapens, om in te zetten tegen conventionele troepen. Verschillende landen kunnen bij dit verdrag worden betrokken, wat het aantal kernwapens in de wereld snel zal verminderen
Welke landen liggen dwars?
De grootste obstakels zijn de kernwapenstaten zelf die de wapens moeten schrappen uit hun militaire strategie. Verschillende landen beweren dat Iran kernwapens ontwikkelt, maar Iran ontkent dit. Dit is bijna het enige land dat zoveel kritiek krijgt maar in het Midden-Oosten heb je bijvoorbeeld Israël, waar iedereen over zwijgt. Om iets te bereiken moeten die landen onpartijdig benaderd worden tijdens onderhandelingen.
Het is een feit dat Iran dwars ligt, maar ik vind het begrijpelijk dat Iran bepaalde voorstellen niet aanvaardt. Dat heeft alles te maken met hun voorgeschiedenis. Iran wil bijvoorbeeld niet afhankelijk worden van multilaterale initiatieven omdat ze in het verleden al bedrogen werd. Zo willen ze geen verrijking van uranium in het buitenland, omdat ze dit eerder met Frankrijk probeerden. Na de Iraanse revolutie kregen ze noch hun geld, noch de nucleaire brandstof terug.
Wat kan België doen?
België speelt een belangrijke rol omdat een deel van de tactische kernwapens van Europa in ons land liggen. Het is trouwens niet nodig om te wachten op internationale akkoorden. België kan evengoed nu al een eigen wet opstellen tegen kernwapens. Zo kan ons land een aanzet geven voor de verwijdering van tactische kernwapens in heel Europa.