Groeipijnen voor gratis secundair onderwijs in Kenia

In 2003 steeg het aantal kinderen in het lager onderwijs in één klap van zes tot acht miljoen. Een nijpend tekort aan leraars, klaslokalen en leerboeken was het gevolg. Vijf jaar later blijven er ernstige bedenkingen bestaan over de kwaliteit van het gratis basisonderwijs.
Nu de regering ook het middelbaar onderwijs gratis heeft gemaakt, zullen er in 2008 200.000 extra leerlingen instromen. Voor de in totaal 1,4 miljoen scholieren zijn er 4000 nieuwe klaslokalen nodig, het equivalent van 250 nieuwe scholen. Kenia heeft momenteel 4478 openbare secundaire scholen, waarvan er veel aan een opknapbeurt toe zijn.
“Misschien was het beter geweest nog een jaar te wachten, om eerst nieuwe klaslokalen te bouwen en leraars in dienst te nemen”, zegt onderwijsconsultant Gilbert Obuna.
Volgens minister van Onderwijs Karega Mutahi volstaat de huidige accommodatie om de extra leerlingen op te vangen. “Sommige scholen zitten helemaal vol, terwijl de capaciteit van andere scholen onderbenut blijft. We streven naar een evenwicht in alle scholen.”
Klaslokalen zijn niet genoeg, er moeten ook voldoende nieuwe leraars komen. De Commissie voor Lerarendienst van de Keniaanse overheid schat dat er 4000 leraars moeten bijkomen om ervoor te zorgen dat de klassen niet te groot worden. Het ministerie van Onderwijs schrijft voor dat een klas minimum 40 en maximum 45 leerlingen mag tellen.
In 2007 waren er al 45 leerlingen per leraar. Tegelijk had de overheid een aanwervingsstop afgekondigd: alleen leraars die met pensioen gingen, werden vervangen. “Meer leerlingen zorgen voor extra werklast”, zegt Arthur Waweru van de Keniaanse vakbond voor leraars in het secundair onderwijs. “Er moeten ofwel leraars bijkomen, ofwel moeten de huidige leraars beter worden vergoed omdat ze meer gaan lesgeven.”
Onderwijsspecialisten vrezen dat de slecht voorbereide overgang naar gratis secundair onderwijs ten koste zal gaan van de kwaliteit. “Je kan kinderen niet zomaar door de middelbare school sluizen zonder ze een goede opleiding te geven. De school moet kinderen voorbereiden op hun loopbaan. Als je geen goede score haalt op de nationale eindexamens, zijn je carrièrekansen beperkt.”

Genoeg geld ?

Daarnaast blijft het onduidelijk of de scholen zullen toekomen met de 83 euro per leerling die ze voortaan jaarlijks van de overheid zullen krijgen. Het geld wordt in het begin van het jaar overgemaakt en moet volstaan om de leraren te betalen, de administratie, het onderhoud aan de gebouwen en klassikale activiteiten.
De ouders blijven betalen voor het middagmaal en de schooluniformen, maar een regeringscommissie heeft een plafond vastgelegd voor wat de ouders elk jaar moeten bijdragen. In Kenia moet 22,8 procent van de mensen rondkomen met minder dan een dollar per dag.
Nu al vliegen beschuldigingen heen en weer tussen de schooldirecteurs en de overheid. Het ministerie verwijt sommige directeurs de ouders nodeloos geld af te persen, terwijl de directeurs klagen over subsidies die te laat of helemaal niet komen. Een deel van de problemen is te wijten aan het feit dat niet alle scholen een bankrekening hebben geopend om de subsidie te ontvangen.

Positieve geluiden

Toch zijn er hier en daar ook positieve geluiden te horen. “In mijn school zijn heel wat wezen en die hebben geen ouders om schoolgeld te betalen. Nu de overheid het schoolgeld betaalt, zijn we minder afhankelijk van de weinige ouders die wel genoeg geld hebben. Met de subsidie kunnen we laboratoria en bibliotheken uitrusten”, zegt Mathew Moywaywa, het hoofd van een middelbare school in Gucha, ten zuidwesten van Nairobi.
Voor Sara Cameron van het VN-Kinderfonds Unicef in Kenia krijgen slimme kinderen uit arme gezinnen nu meer kansen. Weliswaar geen perfecte kans, maar toch een mogelijkheid om te ontsnappen aan de armoede. “Investeringen in middelbaar onderwijs zorgen voor meer gezonde families, beter opgeleide arbeidskrachten en een sterkere economie”, zegt Cameron.