Hervorming VN-Veiligheidsraad zit muurvast

De permanente vertegenwoordiger van Sri Lanka bij de VN, HMGS Palihakkara, is erg sceptisch over de slaagkansen van het proces. “De hervorming van de Veiligheidsraad wordt misschien  nog wel het beste beschreven als de meest succesvolle mislukking in de geschiedenis van de Verenigde Naties”, zegt hij.

Een werkgroep binnen de VN, officieel de “Open-Ended Working Group” genoemd, is er immers in geslaagd om al vijftien jaar te overleven terwijl het een plan probeert uit te dokteren waar de hele wereld blij mee is.

Intussen is het er nog geen betekenisvol compromis gevonden voor het meest controversiële vraagstuk: een nieuw lidmaatschap in een uitgebreide Veiligheidsraad.

Miguel D’Escoto Brockmann, de huidige voorzitter van de Algemene Vergadering, deed in februari een laatste poging door een nieuw internationaal overleg tussen regeringen op te starten. Een derde ronde van die gesprekken is voorzien op 27 augustus, twee weken voor D’Escoto’s ambtstermijn afloopt.

Gordiaanse knoop

De Afghaanse ambassadeur Zahir Tanin, voorzitter van het nieuwe onderhandelingsproces, liet vorige maand weten dat ze “het nog niet eens zijn over de regels van het spel, maar dat het initiatief van D’Escoto wel enkele proceduredrempels heeft weggenomen.”

Op de vraag of er een oplossing in zicht is, zei hij dat “na vijftien jaar van patstelling niet kan verwacht worden dat de gordiaanse knoop in enkele maanden ontward wordt.”

Hét twistpunt is de uitbreiding van de Veiligheidsraad, die momenteel uit vijf leden met vetorecht bestaat: Groot-Brittannië, China, Frankrijk, Rusland en de Verenigde Staten. Daarnaast zetelen tien roterende leden zonder vetorecht, telkens voor een periode van twee jaar.

Een overweldigende meerderheid vindt dat beide categorieën uitgebreid moeten worden. Maar de grote vraag is welke leden gekozen worden. Brazilië, Duitsland, India en Japan kloppen stuk voor stuk al meer dan tien jaar aan de deur van de Raad, maar zonder succes.

Rivaliteit
Hun toelating als nieuwe leden zorgt voor veel controverse, vooral van andere landen die niet op het lijstje voorkomen. Zo heeft Pakistan grote problemen met een Indiaas zitje in de Raad, en kan Italië het niet verkroppen dat Duitsland er zou zetelen. De Afrikaanse landen hebben nog niet kunnen beslissen over een kandidaat. Als de nieuwe leden eindelijk toegelaten worden, zullen ze geen vetorecht hebben. Ze komen dus hoe dan ook in een nieuwe categorie terecht. De Afrikaanse Unie zou dat graag anders zien, maar stuit op impliciet of expliciet verzet van de huidige leden met vetorecht. Het veto op zich is ook een onderdeel van het debat, maar de kans dat daar iets aan veranderd wordt, is erg klein. De huidige leden met vetorecht verdedigen dat met hand en tand. James A. Paul, directeur van het Global Policy Forum in New York, die het proces al jaren volgt, ziet niet meteen een oplossing in de nabije toekomst. Nu Brazilië, Duitsland, India en Japan een nieuwe gooi doen naar een permanente zetel, is het vraagstuk opnieuw onder de aandacht gekomen, zegt hij. “Maar hun campagne zal waarschijnlijk niet slagen, voor dezelfde redenen als waarom ze eerder mislukt is.”Ze moeten grote moeilijkheden overwinnen, waaronder een tweederde meerderheid in de Algemene Vergadering en de instemming door alle huidige leden. Beide zijn onwaarschijnlijk. “De complexe politieke geometrie binnen de Algemene Vergadering zorgt ervoor dat de aspirant-leden oppositie mogen verwachten van hun regionale rivalen”, zegt hij.