Mobutu's soldaten terug naar huis

Vorig weekend haalden bewoners op beide oevers van de machtige Congostroom opgelucht adem. Op zes november kwam een laatste groep van 200 militaire ballingen uit Brazzaville in Kinshasa aan. Samen met 800 collega’s die eerder waren overgezet, hadden ze acht jaar lang in vluchtelingenkampen in de buurt van Brazzaville geleefd. Hun aanwezigheid net over de grens wekte al die tijd angstgevoelens op in de DRC. Ook Congo-Brazzaville is blij dat de soldaten weg zijn. De voorbije twee weken hadden ze de haven van Brazzaville lamgelegd om hun spoedige inscheping af te dwingen.

Volgens het Congoloese leger is er nog een andere repatriëring bezig van 500 soldaten uit het voormalige leger van Mobutu. Zij verbleven in Impfondo, ten noorden van Brazzaville, en worden met hulp van de VN naar de Evenaarsprovincie in het noorden van de DRC gebracht. En vorige week reisden militaire experts uit Kinshasa naar Brazzaville om de mogelijke terugkeer te onderzoeken van een groep van 300 ballingen in Pointe Noire, de economische hoofdstad van Congo-Brazzaville.

De Mobutugetrouwe soldaten uit Brazzaville hadden zelf om hun repatriëring verzocht. Aanvankelijk reageerde Kinshasa wantrouwend. De regering van president Joseph Kabila had Brazzaville er altijd van verdacht de soldaten te willen klaarstomen voor een aanval tegen het nieuwe regime in hun vaderland. Maar uiteindelijk begonnen de twee regeringen toch samen te werken.

De eerste groep van terugkeerders werd op 1 november in Kinshasa ontvangen door de Congolese minister van Defensie, Adolphe Onusumba. We heten hen welkom als wapenbroeders, net als de strijders van andere rebellengroepen die zich intussen bij het nationale leger hebben gevoegd, speechte de minister. De oorlog is voorbij. We moeten een nieuw leger oprichten waarin alle Congolezen zich welkom voelen.

Volgens kolonel Joseph Kasongo wil Kinshasa ook uit andere buurlanden voormalige Mobututroepen repatriëren. In Bagui, de hoofdstad van de Centraal-Afrikaanse Republiek, leven er nog 1.000, in het Angolese Luanda 300.

In Congo-Brazzaville blijven ook nog zeker 1.000 ex-Mobutusoldaten over. Een andere groep van ongeveer 200 voormalige militairen uit het oude Zaïre, wil een aparte behandeling en heeft ervoor gekozen voorlopig in Brazzaville te blijven. Wij blijven een militaire eenheid en zullen onze eventuele terugkeer naar Kinshasa ook enkel op die basis onderhandelen, zegt kolonel Dondo Gere van de voormalige presidentiële divisie, de lijfwacht van president Mobutu. Die eenheid bestond bijna uitsluitend uit Nbgandi, de etnische groep waartoe ook Mobutu behoorde, en was veel beter bewapend en betaald dan andere eenheden. Ze zouden zich hebben schuldig gemaakt aan zware mensenrechtenschendingen.

De soldaten die de oversteek vanuit Brazzaville hebben gemaakt, zijn blij weer in eigen land te zijn. De meesten worden opgevangen door verwanten. “In ballingschap leven is niet goed”, zei kapitein Ambroise Kusa toen hij in Kinshasa aan wal ging. “We hebben alleen overleefd door de vindingrijkheid van onze echtgenotes.” Kusa wil dienst nemen in het nieuwe leger van de DRC. “Ik ken geen ander beroep”.

Volgens kolonel Aimé Mbiato, die de hervorming van het Congolese leger coördineert, kiest de meerderheid voor een toekomst in het leger. Die mensen krijgen nu een opleiding van anderhalve maand. Wie voor een burgerbestaan kiest, krijgt 90 euro, kleren, landbouwmateriaal en kookgerief. De meeste ballingen komen uit de Evenaarsprovincie. “Onze provincie leeft vooral van de landbouw. Ik zal wel een akker vinden”, maakt de voormalige luitenant Jean Ngatwa zich sterk. Maar andere terugkeerders zijn bezorgd over wat er van hun geboortedorp is overgebleven na jaren van burgeroorlog. (PD)