Q&A: De 'gevreesde' Moslimbroederschap

Het hoogtepunt van de politieke islam ligt volgens Sami Zemni al achter ons, maar de Moslimbroederschap zal zeker nog een rol van betekenis spelen in Egypte. “Het Westen werkt deze situatie in de hand”, voegt Zemni daaraan toe. “Zolang het leiders als Moebarak blijft steunen, zullen mensen hun heil zoeken bij bewegingen die zich tegen hem verzetten.” De vraag naar een ‘vrees’ hangt natuurlijk af van het perspectief dat men hanteert. Aangezien de terreur voor de meeste Egyptenaren niet van de islam komt maar van het regime van Moebarak, menen zij beter af te zijn met de Broeders. Maar voor het buitenland doemt dan altijd de vrees van een tweede Iran op. Dan vreest men voor de stabiliteit in de regio, dat Israël negatief kan beïnvloeden, en dat onze belangen (olie en het Suez kanaal) kan verstoren. Een ander gevolg van het gebruiken van een discours over vrees zorgt ervoor dat de moslimbroeders belangrijker maakt dan ze zijn.

Welke rol speelt de Moslimbroederschap in de Egyptische protesten?

Sami Zemni vindt dat de Moslimbroederschap geen voortrekkersrol heeft gespeeld in de revolutie. “Vanuit een pragmatisch oogpunt proberen de Broeders sinds de jaren ‘70 de directe confrontatie met de staat uit de weg te gaan, want telkens er iets gebeurt in Egypte, worden zij dan ook hard aangepakt. Aan de zijlijn blijven staan, was hier echter geen optie, maar het duurde toch even voor ze zich op het Tahrirplein waagden. Ondanks die eerdere twijfels waren zij niet happig om plaats te nemen aan de onderhandelingstafel. Na enkele dagen kozen ze eieren voor hun geld en aanvaardden ze toch het voorstel tot onderhandelingen van vicepresident Soeleiman.”

Hoe liggen de verhoudingen binnen de Moslimbroederschap?

Binnen de Broederschap heeft de conservatieve vleugel de meeste leidinggevende posities in handen. De beweging kreeg het zwaar te verduren na de verkiezingen in 2005 en de progressieve vleugel betaalde daar de prijs voor. Toch bieden de progressieve krachten nog voldoende tegengewicht. Bekende progressieve Moslimbroeders duiken immers op in media en nu ook in de onderhandelingen. Zemni: “De jongere generatie (35-50) die toch bekender is met de moderne media, neemt  langzaamaan de macht binnen de organisatie over, maar dat heeft nog niet direct een invloed.”

Waar kan je de organisatie situeren?

De organisatie is op politiek vlak pragmatisch, economisch liberaal en ethisch zeer conservatief. Sociaal kan je de Moslimbroeders vergelijken met de westerse katholieken in de 19de eeuw. Dat vertaalt zich bijvoorbeeld in economisch conservatieve ideeën over de welvaartskloof. Zo leeft het idee dat wie rijk is, rijk is omdat God het nu eenmaal zo heeft gewild. Een goede moslim kan een deel van zijn rijkdom afstaan aan de minderbedeelden. Vele westerlingen hebben problemen met dat ethisch conservatieve gedachtegoed, dat zich ook vertaalt in de ongelijkheid tussen man en vrouw. “De rol van de vrouw is in de huidige Egyptische samenleving echter zeker ook niet ideaal. De vrouw heeft wel rechten maar kan die in de praktijk niet altijd opeisen. Veel vrouwen staan dan ook achter de Broeders. Een goede toepassing van de Koran, zo denken ze, zorgt ervoor dat ze tenminste gelijkwaardig behandeld worden. In het slechtste geval blijft de situatie voor de vrouw gewoon hetzelfde”, aldus Sami Zemni.

Is de vrees voor een tweede Iran gegrond?

“De grote fout is dat het Westen alles wat islam is, over dezelfde kam scheert”, legt professor Zemni uit. Elke vergelijking tussen Iran en Egypte bijvoorbeeld loopt spaak. Egypte is overwegend soennitisch en daar heeft men, in tegenstelling tot het sjiitische Iran, geen hiërarchisch gestructureerde clerus. Ook de geschiedenis van beide landen die toch duizenden jaren terug gaat, is zeer verschillend. Hun politieke systemen verschillen grondig, hun economische structuur is onvergelijkbaar, hun taal en gebruiken zijn anders, … Bovendien kunnen de Egyptenaren lessen trekken uit wat er in Iran gebeurd is. “Hieruit moet men echter nog niet besluiten dat elke vorm van argwaan voor de Moslimbroederschap ongegrond is”, besluit Zemni.