Recordoogsten helpen landloze boeren niet vooruit

De Braziliaanse landbouw zit met een huizenhoge paradox. Terwijl het
volgens de statistieken nog nooit zo goed ging in de sector, klinkt de roep
om hervormingen steeds luider. Het ledenaantal van de beweging voor
landloze boeren groeit recht evenredig met de productie. Bij pogingen tot
landbezetting kwamen in de eerste helft van dit jaar al twintig boeren om
het leven. Nogal wat grootgrondbezitters zouden privé-milities bewapenen om
hun gronden te bewaken.

De landloze boeren bezetten velden die ze als weinig productief
bestempelen, maar de landeigenaren lachen die redenering weg: de
Braziliaanse landbouw is nooit zo productief en competitief geweest als
vandaag.

Het ministerie van Landbouw berekende dat er dit jaar aan graangewassen
alleen een oogst van 120,2 miljoen ton werd opgehaald. Dat is liefst 24,2
procent meer dan in 2002. Sinds 1990 verdubbelde de productie van granen,
groenten en oliezaden, en dat terwijl het areaal met slechts 14,8 procent
aangroeide. Jaarlijks zorgt de graanuitvoer voor een overschot van twintig
miljard dollar op de handelsbalans. Als het zo verder gaat, steekt Brazilië
straks de Verenigde Staten voorbij als de grootste wereldexporteur van voedsel.

“Als je zo goed boert, is er geen nood aan een landhervorming”, zegt
Antonio Ernesto de Salvo, de voorzitter van de Braziliaanse
Landbouwfederatie, die het opneemt voor de grootgrondbezitters en de
landbouwindustrie. De Salvo beschuldigt de Beweging voor Landloze Boeren
(MST) een marxistische organisatie te zijn, die misbruik maakt van de armen
door hen te mobiliseren in hun politieke strijd.

Maar volgens de MST is de landbouwhervorming in Brazilië noodzakelijk om
komaf te maken met de armoede. Het grootgrondbezit is in Brazilië
historisch gegroeid en staat de verdeling van de rijkdom in de weg. Eén
procent van de Braziliaanse landeigenaren zou over bijna de helft van het
areaal beschikken. Bovendien zou de concentratie van het grondbezit nog
toenemen. Steeds meer opbrengsten verdwijnen zo in de zakken van steeds
minder mensen.

De MST vraagt president Lula da Silva dat hij zijn belofte nakomt een
miljoen gezinnen landbouwgrond te geven. Facties van Lula’s Arbeiderspartij
hebben nauwe banden met de MST. Volgens João Pedro Stédile, een van de
leiders van de MST, is er alleen maar nood aan politieke wil. “Een kwestie
van geld kan het niet zijn. Om de doelstellingen van de MST te realiseren,
volstaat het bedrag dat de staat elke tien dagen overmaakt aan de banken om
de staatsschuld af te lossen.”

Stédile wil naar een landbouwhervorming op vier poten. “Zomaar land
herverdelen is niet voldoende”, zegt de MST-coördinator. “Daarnaast moeten
landbouw-kmo’s worden gesteund, is er bestendige technische bijstand nodig
en moet zorg worden gedragen voor aangepast landbouwonderwijs.”

Antonio Buainin, een professor van de universiteit van Campinas, ziet een
economisch argument in de eisen van de landloze boeren. “Jarenlang ging de
Braziliaanse regering ervan uit dat het volstond de grootschalige landbouw
te steunen om tot hogere rendementen te komen. Maar op langere termijn is
de concentratie van landbezit en rijkdom economisch nefast. Te veel mensen
worden uit de markt gedreven. De verpaupering van de boeren, die meestal
naar de stad vluchten, zorgt bovendien voor een enorme sociale last, die
bijvoorbeeld uitmondt in stedelijk geweld. De hervorming van de landbouw is
geen sociaal programma, maar een economische noodzaak.”