Vertragingsmanoeuvres in Cambodjaans genocideproces

Het Cambodjatribunaal moet zich buigen over de gruweldaden die de Rode Khmers aanrichtten tijdens hun bewind tussen 1975 en 1979. In amper vijf jaar vermoordde het communistische regime naar schatting 1,7 miljoen mensen, een kwart van de Cambodjaanse bevolking van toen. Op 3 juli van dit jaar werden 13 internationale juristen en 17 Cambodjaanse rechters ingezworen als leden van het tribunaal. De gemengde formule leek aangewezen omdat de meeste Cambodjaanse juristen slecht opgeleid zijn niet vertrouwd zijn met het internationaal recht.

Maar zo ziet Ky Tech dat niet. “De buitenlanders doen ons geweld aan”, verklaarde Tech woensdag in de Engelstalige krant Cambodian Daily. Volgens de International Bar Association (IBA), de grootste internationale advocatenorganisatie, heeft Ky Tech ook met “maatregelen” gedreigd tegen Cambodjaanse deelnemers en internationale docenten van een opleiding over de juridische aspecten van misdaden tegen de menselijkheid, de klacht waarvoor de overblijvende Rode Khmers zich zullen moeten verantwoorden. Vrijdag schortte de IBA de voor deze week geplande opleiding in Pnomh Penh op.

Kenners zien achter de weerstand de Cambodjaanse Orde van Juristen de invloed van veel machtigere mensen. “Ky Tech gaat dermate tekeer dat het nauwelijks denkbaar is dat hij geen steun heeft in politieke kringen”, vermoedt Theary Seng, de directeur van het niet-gouvernementele Centrum voor Sociale Ontwikkeling. “Het lijkt erop dat het proces moet vertraagd worden of zelfs moet stilvallen.”

Ny Chakrya, een medewerker van de Cambodjaanse Verengigne voor Mensenrechten en Ontwikkeling, valt hem bij. “Sommige advocaten van de Cambodjaanse Orde van Juristen werken nauw samen met de Cambodjaanse Volkspartij. En Ky Tech behoort zeker tot die stroming.”

De regeringspartij en haar voorman, de toenemend autoritair optredende premier Hun Sen, hebben al eerder laten blijken dat ze niet hoog oplopen met het genocideproces waar veel oudere Cambodjanen zoveel van verwachten. In mei nam Hun Sen de mensenrechtenorganisaties onder vuur die vragen hadden bij de Cambodjaanse rechters die in het tribunaal zouden zetelen. “Hij vergeleek zijn critici onder meer met geperverteerde en oversekste beesten”, stelde de Aziatische Mensenrechtencommissie in Hongkong bij die gelegenheid vast.

Mensenrechtenorganisaties vinden vooral de benoeming van Ney Thol verkeerd, een generaal die aan het hoofd staat van het Militaire Gerechtshof. Hij zou beschuldigden al vaker het recht ontzegd hebben eigen getuigen op te roepen en getuigen van de aanklager te ondervragen.

Het is ook nog altijd de vraag of het tribunaal het zal aandurven een dossier te openen over Hun Sen zelf. De premier behoorde zelf een tijdlang tot de Rode Khmers, om daarna in het verzet te gaan. Uiteindelijk bundelde Hun Sen zijn krachten met de Vietnamezen, die het regime van de Rode Khmers in 1979 ten val brachten.

Het proces komt nu al veel te laat. Pol Pot, de leider van de Rode Khmers, stierf in 1998. Intussen zijn ook andere belangrijke kopstukken van het moorddadige regime overleden. Toch kunnen sommige beruchte figuren nog ter verantwoording worden geroepen. Dat is bijvoorbeeld het geval met Kaing Khek Eav, bijgenaamd Duch. Die hield de touwtjes in handen in het ondervragingscentrum Toul Sleng, waar 14.000 mensen stierven en amper 12 gevangen hun opsluiting overleefden.