Vrouwencondoom wint aan populariteit in Zuid-Afrika

De regering koopt de condooms in voor zeven rand (93 eurocent), dat is ongeveer tien zoveel als de prijs van een mannencondoom. De overheid koopt daarom minder vrouwencondooms in, waardoor er ook minder beschikbaar zijn. De condooms die wel beschikbaar zijn, worden veelal verstrekt via tweehonderd centra en klinieken voor geboorteregeling in het hele land.

Maar niet alle klinieken verstrekken de vrouwencondooms, terwijl de behoefte aan bescherming groot is bij vrouwen. Volgens zuster Adelaide Ratsibe, die werkt bij een kliniek in Langa bij Kaapstad, verstrekt haar kliniek wekelijks ongeveer honderd vrouwencondooms. “Ze worden populairder,” zegt ze, “maar de vrouwen klagen ook dat de condooms ingewikkeld, omslachtig en soms pijnlijk zijn in het gebruik.”

Een vrouwencondoom is een zeventien centimeter lang zakje van polyurethaan, met een binnen- en een buitenring. De vrouw brengt het condoom grotendeels in haar vagina, met uitzondering van de buitenste ring. Het condoom biedt bescherming tegen ongewenste zwangerschappen en seksueel overdraagbare ziektes, inclusief het hiv-virus dat aids veroorzaakt. Het kan eventueel al acht uur van tevoren worden ingebracht. Na desinfectie kan het condoom opnieuw worden gebruikt.

Het vrouwencondoom is het enige middel dat vrouwen zelf de mogelijkheid geeft zich te beschermen tegen infectie met hiv/aids en andere geslachtsziekten, als mannen weigeren een condoom te gebruiken.

Beschikbaarheid van de vrouwencondooms zorgt ervoor dat vrouwen zich beter beschermen, zo blijkt uit een onderzoek van de Reproductive Health Research Unit van de Universiteit van Witwatersrand. ”Veel vrouwen zitten te springen om de condooms,” zegt Katy Pepper van de Female Health Foundation. Ze vertelt het verhaal van een vrouw uit Khaelitsha, een arme buitenwijk bij Kaapstad, die pas na acht uur ‘s avonds in de gelegenheid is om water te halen. ”Zij is bang verkracht te worden. Met een vrouwencondoom kan ze in ieder geval voorkomen dat ze hiv oploopt.”

Het gebruik van een vrouwencondoom lost het onderliggende geweldsprobleem dan ook niet op, zegt Pepper, die soortgelijke verhalen heeft gehoord van vrouwen uit andere landen in Afrika. In verschillende landen, waaronder Botswana en Zimbabwe, lopen nu programma’s waarbij vrouwencondooms verstrekt worden. In Zambia werd kort geleden een handtekeningenactie voor het vrouwencondoom gehouden. Dertigduizend vrouwen tekenden de petitie. In Malawi loopt een pilootproject en Lesotho en Swaziland staan op het punt om programma’s te starten.

De financiering van deze programma’s komt grotendeels voor rekening van het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA). Tot nu toe liep de introductie van het condoom in veel gevallen mis, omdat het ontbrak aan ondersteuning en educatie.

Pepper zegt gefrustreerd te zijn door de traagheid waarmee het vrouwencondoom gedistribueerd wordt. Goede marketing en voorlichting, zoals in Brazilië, zouden volgens haar helpen. In Brazilië werden billboards gebruikt en populaire actrices promootten het vrouwencondoom in reclamefilmpjes.

Ongeveer dertig multinationals in Zuid-Afrika hebben interesse getoond in het condoom. Webster Diale, hoofd van het hiv-programma van het mijnbouwbedrijf Impala Platinum, zegt dat het hoge aantal hiv-besmettingen een bedrijfsrisico vormt. Vrouwencondooms worden al verstrekt, maar het bedrijf wil ook mannen voorlichten over het vrouwencondoom zodat ze eraan gewend raken.

Ook in de prostitutie wint het vrouwencondoom aan populariteit. ”Bij het eerste gebruik werkt het niet optimaal,” zegt Vivienne Lalu van de Sex Workers Education and Advocacy Taskforce in Kaapstad. ”Maar na een keer of vier hebben de meeste vrouwen er geen problemen meer mee. Veel vrouwen zeggen dat hun klanten zelfs niet eens in de gaten hebben dat ze een vrouwencondoom gebruiken.”